A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

Sovuqlayin payvandlash. 
Buning uchun, payvandlanadigan 
yuzalar yaxshilab tozalanadi va maxsus shtamplar vositasida bir-biriga 
katta kuch bilan siqiladi. Puanson metallga botganda metallning 
puanson ostidagi qismida va payvandlanuvchi yuzalar chegarasida 
plastik deformatsiya sodir bo‘lib, metallning donalari maydalanadi. 
Ulanuvchi yuzalar chegarasida sodir bo‘ladigan o ‘zaro singish va 
rekristallanish jarayonlari natijasida ular bir butun bo‘lib qoladi.
Sovuqlayin payvandlashda puansonning ish yuzasiga to ‘g‘ri 
keladigan bosim 30-100 kG/mm2 (300-1000 Mn/m2) ni tashkil etadi.
Bu usul juda plastik metallar: aluminiy va uning qotishmalarini, 
mis, nikel va boshqalami uchma-uch payvandlashda ham, ustma-ust 
payvandlashda ham qo‘llaniladi.
Elektronlar nuri bilan payvandlash. Bu usulning mohiyati 
payvandlanuvchi metallar yuzalarini vakuumda elektronlar nuri bilan 
bombardimon qilish orqali qizdirishdan iborat. Buning uchun, 
ulanadigan metallar 10-5 mm sim. ust. gacha vakuumli kameraga 
joylanadi (vakuum chok metalini oksidlanishdan saqlash uchun zarur). 
Kamerada elektronlar oqimi chiqaradigan moslama-elektronlar to‘pi 
bo‘ladi. Elektronlar to ‘pi yuqori (10000-30000 V) zo‘riqishli tok 
manbayining manfiy qutbiga ulanadigan va 2600 °C gacha 
qizdiriladigan volfram spiraldan (katoddan), o ‘rtasi teshik anod va 
fokuslovchi magnit Iinzadan iborat. Katod bilan anod orasida yuqori 
zo‘riqish hosil qilinganda katoddan elektronlar oqimi chiqib, anod 
o ‘rtasidagi teshikdan, so‘ngra fokuslovchi elektr-magnit Iinzadan 
o ‘tadi va metallaming payvandlanuvchi yuzalariga tushadi, natijada 
metallning juda kichik (1 mm2 gacha) b o ig an yuzasi suyuqlanadi. 
Chok chizig‘i yo‘nalishida elektronlar tutamini siljitish uchun 
og‘dimvchi maxsus tizimdan foydalaniladi.
Bu usul qiyin suyuqlanuvchi va kimyoviy aktiv metallami 
payvandlashda, ayniqsa, qo‘l keladi.