Abduhamidov F. A

Issiqlik 
mashinasining 
foydali 
ish 
koeffisientini 
quyidagi 
munosabatdan aniqlash mumkin: 
1
2
2
1
1
1
1
1
Q
Q
Q
A
Q
Q
Q




 
Yuqoridagi ifoda real issiqlik mashinalarining FIK i xisoblanadi. 
Issiqlik mashinasi Sovutkich moslamasi 
 

---

36 
Abduhamidov F.A. 
KARNO SIKLI 
Karni sikli ideallashgan aylanuvchi jarayonni ko’rsatadi, ishchi jism 
(ideal gaz) isitkichdan davriy ravishda bitta isitkichdan T
1
issiqlik oladi va 
bitta sovutkichga T
2
berishini ko’rsatadi. 
Karni sikli ikkita izoterma (1→2 va 3→4) va ikkita adiabata (2→3 va 
4→1) dan iborat. Fransuz injeneri Karni barcha issiqlik mashinalarida 
qaytariluvchi jarayonlar sodir bo’lishini va ishchi jism isitkichdan bir xil 
temperatura T
1
oladi va sovutkichga bir xil T
2
temperatura berishini va bu 
temperaturalar mashinalar konstruksiyasiga bog’liq bo’lmasligini va issiqlik 
mashinalarining foydali ish koeffisienti FIK i quyidagi formula bilan 
aniqlanishini isbotladi. 
1
2
1
T
T
T



Har qanday T
1
temperaturali isitkich va 
T
2
temperaturali sovutkich bilan ishlovchi 
real issiqlik dvigatellarining FIKi yuqoridagi 
formula orqali hisoblanadi. 
Karni sikli ideal issiqlik mashinasi p(V)– 
diagrammada soat strelkasi yo’nalishida 
sodir bo’ladi(26-rasm). Agar sikl teskari 
yo’nalishda sodir bo’lsa, u holda sovutish 
sikli bo’ladi. U xolatda sistema Q
2
issiqlik olib, issiq jismga Q
1
>Q
1
issiqlik 
uzatadi. bunday sharoitda Sistema musbat A ish bajaradi. Bunday sikl 
sovutish mashinalari (xolodilniklar) da qo’llaniladi (25-rasm). 
Bir siklda bajarilgan ish grafikda shtrixlab ko’rsatilgan soha yuziga 
teng bo’ladi. 

---

37 
Molekulyar fizika