Абдулла Қодирий номидаги халқ мероси нашриёти, 1993 йил

31. КАСБ-ҲУНАР ВА БАХТ-САОДАТ 
ДАРАЖАЛАРИ ҲАҚИДА СЎЗ
Бахтнинг турли даражаларининг бир­биридан 
афзаллиги уч хил аломатга қараб аниқланади. Биз 
қуйида кўриб чиқаётган ҳунар ва санъатларнинг 
бир­биридан афзаллиги ҳам худди шу аломатларга 
қараб аниқланади.
Ҳунар ва санъатлар қайси тур ва соҳаларга 
тааллуқли эканлигига кўра бир­биридан афзал 
кўринади. Масалан, бўз тўқиш, шойи тўқиш, ат-
торлик, рақс санъати, фикҳ илми, табиблик ёки 
сўз санъати бир­биридан қанчалик афзал бўлса, 
бахтга эришув даражалари ҳам шунга ўхшашдир.
Бундан ташқари, бир турдаги санъат, ҳунар 
соҳиблари ҳам малака (миқдори) жиҳатидан 
фарқланиши мумкин. Масалан, бир хаттот ўз ҳу-
нарининг кўпгина сирларини билиши, кенг билим 
эгаси бўлиши мумкин.
Бошқа бири ўз ҳунари сирларини камроқ 
билиши мумкин. Мазкур ҳунар (хаттотлик)ни 
яхши эгаллаш учун хаттот тилни, сўз санъатини, 
ҳуснихатни ва ҳисоб­китоб, риёзиётни пухта би-
лиши зарур. Шу ҳунар эгаларидан бири масалан, 
ҳуснихатни ва риёзиётни яхши билади, бошқаси 
тилни, сўз санъатини ва ҳуснихатнинг баъзи 
жиҳатларини яхши билади, учинчиси – мана шу 
илмларнинг ҳаммасида моҳир.
Хаттотларнинг сифат жиҳатидан бир­биридан 
афзаллиги шундаки, масалан, ҳуснихат санъатини 
эгаллаган икки хаттотдан бири (ўзи танлаган) шу 
соҳада кучлироқ, бири – кучсизроқ бўлиши мум-
кин. Бу сифатдаги афзалликдир.
Бахтлилик даражасига эришувда ҳам инсон-
лар юқоридагига ўхшаш бир­биридан афзалроқ 
бўлиши мумкин.
Бошқа шаҳарларнинг аҳолисига келсак, бу 
одамларнинг феъли ёмон бўлгани учун ҳунарлари 

---

254
ҳам уларнинг кўнгли ёмонлигини тузатолмайди. 
Ёмон хаттот табиатан бадбахтлиги туфайли ёзуви 
ҳам тобора хунуклашиб бораверади, унинг ҳуна-
ри, санъати тобора орқага кетаверади Фазилатсиз 
шаҳарларнинг одамлари ёмон феъллари, табиатла-
ри туфайли кўнгиллари – руҳлари ҳам ёмонлашиб 
бораверади. Мабодо улар ана шу ёмон ишларида 
изчил саъй­ҳаракат, тобора куч­ғайрат кўрсатса, 
уларнинг руҳлари янада кўпроқ ёмонлашади ва 
охири майиб­мажруҳ бўлиб қолади. Шу туфайли 
улар ўзларига ёқадиган ёмон иллатлардан ҳузур­ҳа-
ловат оладилар. Вужуди, жисми касал бўлган одам 
(масалан, безгак тутаётган киши) мижози бузилга-
нидан, ўзига ёқмайдиган таомларни ейишдан ҳузур 
қилади ва табиатан меъдасига ёқадиган таомлар 
унга ёқимсиз кўринади; руҳан касал одамлар ҳам 
ёмон истаклари ва одатлари туфайли бузилган 
тасаввурларига қараб ёмон, (ахлоқсиз) феъл­ҳара-
катлардан ҳузурланадилар ва гўзал қилиқларни, 
ишларни ёқтирмайдилар ёки умуман гўзаллигини 
тасаввур қилолмайдилар. Вужуди касал одамлар 
ўз касаллигини билмасдан ўзларини соппа­соғ деб 
ўйлаб, табибнинг маслаҳатларини олмагани каби 
руҳан касал одамлар ҳам ўзларини соппа­соғ (ва 
фазилатли) деб ўйлаб, раҳбари, муаллими ёки усто-
зининг насиҳатларига қулоқ солмайдилар.