Абу Али Ион Сино саломон ва ибсол
Download 56 Kb. Pdf ko'rish
|
Salomon va Ibsol. 22
|
5 — 1317
65 К ўз билан кўриладиган зотлар бу ерда туриш майди. Бу ерни обод цпли б турувчилар руҳоний фаришта- лардир86. Ҳеч бир инсон у ерга туш майди. Б у мамла- катдан унга ёндаш бўлган м ам лакатлардагнларга фар- монлар тушнб туради. Бунинг орқасида обод ж ой йўц. Оламнинг Мағрнб деб аталадиган чап томонидан бу икки иклим га ерлар ва осмонлар туташ ган. А гар ундан М аш риқ томонга ю злансанг, сенга бир иқлим кўринади. Б у иқлим да на инсон, на ўт, на тош бор. Ф ақатгина у кенг бир саҳро, суви лиқ тўла денгиз, ж иловланган ш ам оллар, алангаланган ўтдан иборат87, холос. Буни босиб ўтсанг, ю ксак тоғли, oijap дарёлар, ғи зиллаган ш амоллар, ёмғирли булутлари м авж уд бир ж ой га дуч келасан ва у ерда олтин, ку- муш, қим м атли ва арзон гавҳарларнинг хил ва турла- рига эга бўласан. Л екин унда ҳеч бир ўсим лик йўқ. Б у ердан ўтгач, бошқа бир иқлнм га бориб цола,- сан. Бу иклим юқорида айтилган ж ойда бўлм аган нар- салар билан л и ц тўла. Унда ер бағирлаб ўсадиган ўсим ликларнинг барча тури, мевали ва мевасиз, дон- ли ва уругли дарахтлар бор. У ерда ю радиган ва овоа чи!{арадиган жондорларни кўрм айсан. Ундан ўтиб, бошқа бир иқлим га бориб қоласан, тилсиз, сузувчн, судралувчи, тўғри учувчи ва туғилувчи ҳайвонларнинг ҳам м а турларини кўрасан88. Унда сенга улф ат бўла- диган кимса бўлмайди. Унда кўрган ва эш итганла- рингни укиб олиб, ҳам ж инсларинг олам ига қутулиб чнқасан. А гар М аш рнқ томонга йўналсанг, қуёш ни шай- тоннинг 89 и кки шохи ўртасидан чиқиш ининг шоҳиди бўласан. Ч унки ш айтоннинг иккита шохи бор: бири учади, бири юради90. М ашриқ томонда ю радиган халқ- лар икки қабиладан иборатдир. Бирининг хулқи йирт- цич ^айвонсифат, бошқасининг хулқи эса тўрт оёқли уй ҳайвони 91 сифатдир. Булар иккови орасида доим ж а н ж ал лар бўлиб туради. Буларнинг и ккаласи Маш- риқнинг сўл томонидадир92. У чадиган ш айтонларнинг ж ойлари эса М аш риқнинг ўнг томонидадир. Б улар бир хил ж инсдан яратилм ай, балки уларнинг ҳар бири де- ярлик бир-биридан аж рати лган ҳолда, нодир кўриниш- да яратилгандир. У ларнинг баъзиси и кки хил, баъзи- си уч, бошқа баъзиси тўрт хил 1;илиб учадиган инсон 66 ва ч ў ч 1{а бошли илон каби яратилган93. Баъзиси ярим одам ва бошқа баъзиси бир каф ти инсон қўлию, бошқа ҳам м а ж ойлари ҳайвонларнинг аъзосидан иборат94. Рас- сомлар тасвирлайдиган суратларнинг ўш а иқлим дан олиб келинганлиги ҳ ақи қатд ан узоқ эмас. Б у иқлим да ғолиб келган — подшоҳ бу ерда бешта чопар 95 — алоқа йўли таш кил қилган. Ш унингдек, у ўш а м ам лакат учун қуролхоналар қурган ва унга қуролли киш илар қўйган. Б улар бу олам аҳлидан ким ки у ерга бориб jjoaca, уни ш артта тутиб оладилар ва ўзларнга етган барча хабарларнн ўша орқали исботлайдилар. Кении асирларни м ам лакат эшигиии тутиб турувчи ўша беш та чопарнинг бошлиғига топш ирадилар. А сирларда бекитиб м уҳрланган ёзма хабарлар бўлади, лекин ун- дан мудир ҳам хабардор бўлолм айди96. Бу мудирнинг вазиф аси мактубларнинг барчасини подшоҳга билди- риш учун хазиначига етказиш дир. А сирларга эса ма- на шу хази н ач и 97 қараб туради. Уларнинг қуроллари эса, бошқа хазиначига сақлаш учун топш ирилади98. Сизнинг оламингиздан аснр олияган инсонлар, ҳайвон- лар ва бош қалар ўз суратлари билан ўша турларнннг бири бўлиб кўпаядилар. Бу и ккала шох ўртасидан бу иқлим ингизга сафар қилувчи K i i m i i ннсонларш ш г наф ас йўлларидан кириб, ҳатто уларнинг қалбларининг цора. нуқтасигача бора- ди. Аммо бу икки юрувчи шохнинг йиртқич ҳайвон суратдагнси инсонга уни қийнайдиган бир азн ят ети- ш ини кутиб туради. А гар а зи я т етса, уни бўрттиради ва инсонга ваҳш ийлик қилиш , ўлдириш, қулоқ-бурун- ни кесиб сазойи қилиш, азоб бериб қийнаш каби ёмон иш ларни яхш и қилиб кўрсатади. У инсон вуж удида ж абр қилиш , зулм ва эзиш ҳисларини уйготади, уни ш унга мойил қилиб тарбиялайди. Лекин бу икки шох- дан бошқа бир шох эса инсон боласига ёмонлик, ман Чилинган иш, фисцу ф уж урларни яхш н қилиб кўрса- тади ва шунга қизиқтиради. Ҳатто унинг елкасига ми- ниб олади. Қизиқтириш да давом этиб, ниҳоят уни ўша томонга тортади. Аммо у учадиган шох эса, кўзи билан кўрмаган- ни ёлғондан кўрдим, деб алдайди, яратилган нарсалар- га ибодат қилиш ни тасвирлаб беради. Инсоннинг ди лига, ўлгандан кейин қайтиб тирилиш йўқ, оқибати 67 ёмонлик ва яхш иликни кўриш ҳам йў% бу м ам лакат- ни яратувчиси ҳам й ўц , деб инсон қалбини қоралай- ди, фикрини бу зад и ". Б у и ккала шохдан бусғини иқлим ингиз ортидаги ш{лим чегарасига яқин ер ф ариш талари обод қилнша- ди, фариш таларнинг йўл кўрсатиш и билан у тоифа тўрри йўлни топиб, динсизларнинг йўлидан чиқадилар, пок руҳлилар ахлоқига эга бўладилар. Б улар агар ин- сонлар билан аралаш салар, уларга ёмон хулқларни ўр- гатм айдилар, йўлдан оздирмайдилар, инсонларнинг пок бўлиш ларига ёрдам берадилар. Улар ж и н ва з$ин- лардир100. К им ки ушбу нклим орқасига етса, ер ф а риш талари турадиган бир нклим га боради. Вулар ик- ки табақага бўлинади: бири ўнг томондагиси бўлиб, бу билувчи ва буйруқ берувчидир. Рўбарўсидаги, чап томонда турувчи табака эса, буйрукнн кабул қилувчи ра иш ловчилардир. Б у и к ка ла табақа гоҳ ж и н ва ин сон иқлим ларига, пастга туш адилар, гоҳ к ў кк а кўта- риладилар. А йтиш ларича, «хаф азайи кироми коти- бийп » 11,1 ш улардан амиш. Булардан ўнгда ўтириб ку- затувчиси эса, буйрук берувчилардан бўлиб, ёздирпш иши ш уларнинг қўлида. Ч апда ўтириб кузатувчиси иш ловчилардан бўлиб, ёзиш иши шунинг к у л и д а 102. Бу иклимга ўтишга йўл топа олган киши осмоннинг нари- ги томонидан қутулиб чиқади. Ш ундан кейин у энг олдинги яратилганларни кўради. У ларнинг барчаси итоат қнладиган ягона подшоҳлари бор. Ч егаралар- нинг биринчисида улуғ подш оҳларинннг хизматкор- ларн унга яқинлаш тирадиган ам алларни қилиб тура- дилар. Улар очкўзлик, зиқналик, шаҳвоний иш, зулм ва ҳасад қилнш ҳам да ял^овлик қилиш га м ойиллнк килм айдиган покиза зотларднр. Улар бу м ам лакат ат- рофларини обод қилиш учун цўйилган вакиллардир. Улар ўша ерда ҳар нарсадан огоҳ бўлиб тураднлар. Булар м аданий бўлиб, ш аҳарларда, баланд-баланд кўш кларда, гўзал биноларда туриш ади103. Б у ернинг тупроғн иқлим ингиз тупроғига ўхша- майди. Б у м ам лакат ойна, ёқут ва ш унга ўхш аган нарсалардан ҳам каттикроқдир. У ларнинг ум рлари узун ва ўлим. улардан йироқлаш тирилган. Улар энг узок умр кўраднлар. Уларнинг вазиф алари подшоҳла- ри билан ж уд а яқ и н ва ж уд а яхш и аралаш нш бўлиб, 68 улар шод м аж лисига доим тайёр бўлиб турадилар. Подшод хизм атини дилиш ни ўзларига хорлик деб би- лиш майди ва дилаётган иш ларини ўзгартиришмайди. У ларнинг ўзлари шодга ядин туриш ни исташади. Шод олий м аж лисининг даврасида ўтирадилар ва подшод- дан аж ралм ай д и ган бўлиб, уникг ю зига дараш билан бахтга эркш адилар. Буларнинг табиатлари гўзаллик ва зедн ўткирлиги, донолик, ростгўйлик билан ёдим лилик ва етуклик билан зийнатланган. Уларнинг дар бири учун алодида-алодида ж ой аж ратилган, д араж алари дам тайин, турарж ойлари дам м аълум чегаралар би лан белгиланиб қўйилган. Улар бу дараж аларда ту- риб, бир-бирларининг ўринларини тортнб олмайдилар ва бош даларнинг иш ларига аралаш м айдилар дам. У ларнинг дар бири бош дасидан юдори бўлиб, ўзганинг иш ига аралаш м айди, ўзини ундан камситиш ни эп кур- май ди. Подшоднинг битта энг ядин киш иси бўлиб, у дам бўлса уларнинг отасндир104. У киш илар ўш а отанинг ф арзанди ва невараларидир. Б у ота ордали улар под- шоднинг буйрук ва ф армонларини олиб турадилар. Уларнинг аж ойиб хусусиятларидан бири шуки, улар нинг табиатлари пир бўлиб, тез кексайиш майди. Уларнинг отаси эса, гарчи улардан каттарод бўл- са-да, улардан дам кучга тўла, кўриниш и дам ёшрод- дир. Уларнинг дам м алари садрода туришади. Ҳ амма нарса етарли, кам чиликлари йўд. Подшодлари эса, улардан дам эдтиёж сиздир. К им ки уни бирор ирдда тааллудли деб билса, у адаш ади, кимки унга лойид м адтовлар билан м адтай олам ан деса, бекорларни ай- тибди. Унинг васфини дилиш га киш ининг кучи етмай- ди. У бирор нарсага ўхш атилиш дан узод. Ч унки ўх- ш атиш бўлак бир нарсага диёслаш билан бўлади. Ун- да бўлса, бундай аъзолар йўд. Ш у сабабдан бутун вуж уди ўзининг дусни учун чедра, сахийлиги учун дўлдир. Унинг дусни барча гўзалликларни йўд дилиб юборадиган д араж ад а бўлиб, унинг карам и олдида барча нафнс карам лар чиппакка чидади. А гар бу под- шод атрофида хизм атда бўладиганларнинг бирортаси ф икр дилиб, уни кўрам ан деса, дасратида кўздан м ад- рум бўлади ва шу кўйича м адсадга етмай дайтади. Унинг ж ам оли ўз дуснини пардасидир, ошкоралиги 69 унинг яш иринлигига, нур сочиши бекиклигига сабаб- дир. Худди қуёш оярок ниқобланганда, очилиш и кўп- роқ талаб килинганидайдир. Қуёш нурига синчиклаб қарам оқчи бўлинганда, нури нурига парда бўлиб қолади. Б у подшоҳ ўз киши- ларига кўриниб туради, уларга ўзини кўрсатиш га бахиллик қилмайди. К им ки уни кўра олмас экан, бу- ни ўз м улоҳазасининг етиш маслигидан деб билсин. У кўп яхш илик, хайр-эҳсон қиладиган, мўл нарса ато қиладиган даргоҳи кенг, барчага баравардир. К им ки унинг ж ам олидан бир озгина баҳрамаид бўлса, уни ҳар ҳолда танийди. Бир кў з очиб юмгунча хам ундан кўзини ололмайди. А гар инсонлар у томонга ҳ и ж рат қилиб турсалар, унинг ф азилатларидан ўзларига кераклигини олиша- ди ва бу иқлим ингиз матоини бир пул қилиш ади. Ма- бодо, унинг ҳузуридан кайтиш са, ўзларининг хохишк- га қараб эмас, балки м аж буран қайтиш ади. Н иҳоят Уйғоқ ўғли Тирик қўшиб қ ў й д и : — Агар, сени уйготиш м ақсадида қилган бу ни коим мени унга якинлаш тирм аганда эди, мен бу ҳи коя билан м аш ғул бўлмасдим ва сенга бу сўзларни гапи- риб ўтирмасдим. И стасанг менга эргаш, сени унга олиб борайин. |
