Абу Али Ион Сино саломон ва ибсол

САЛОМОН ВА ИБСОЛ
Утган замонларда Саломон деган киш ининг бир 
ота ва бир онадан тугиш ган укаси бор эди. Саломон 
укасини ўз ўглидай тарбиялади ва юриш-туришида 
нож ўялик топмай, унга одам лар биладиган ва ўрга- 
тадиган ҳам м а ф анлардан таълим берди.
Тангри унга гў зал кўрк ва шайдойи ҳусн бердн. 
Бола балоғатга етгач, ш айтон янгасининг кўзини унга 
буриб юборди, кетидан кўнглини ҳам унга боглади. 
Хотин унга ош иқ бўлиб полдню, ўз дардини ичига 
сигдиришга чидай олмади.
Бир куни Саломонга хотини ш ундай деди:
— У канг Ибсол, сўзсиз, олижаноб бола, у сенга 
ўз ф арзандингдек яқин. Унинг дину диёнати устивор, 
яхш и хулқли қилиб етиштирдинг. Энди, уни менинг 
олдимда, болаларингга қўшиб қўйгин, уларга хулку 
одоб ва яхш и феъл-атворлардан ўргатсин.
Саломон, хўб, сен айтгандай бўлади, деди.
Кейин Саломон 
Ибсолга ҳар 
бир пайш анба ва 
ж ум а кун лари
120 янга қасрга121 келиб туриш ни тайин- 
лади. Бунда Ибсол бирор ш умлик борлигини сезиб цо- 
лади ва Саломонга ш ундай дейди:
— Э, ака, мен қаёқдаю , қасрдаги хотинлар каёч{- 
да! Мен бу ишни кўнгилдагидек бажо келтиролмай- 
ман. Болаларингга ўзинг бош бўлиб, назорат қилиб 
турсанг, зарур бўлганда мен улардан хабар олиб тур- 
сам, бу дурустроқ ва яхш ироқ бўларди.
Укасининг бу гапларнни эш итган Саломон ука- 
сига:
— Бу гапинг дурустку-я, лекин янганг сен билан 
хурсанд бўлади,— деди,— очш$ юз билан унинг олди- 
га кириб турсанг, у буни хуш кўради. Ш ундай қил- 
санг, сенга у яхш и илтифотлар қилади, сендан хур-
78

---

санд бўлади. Кўнгли кўтарилиб, сенга совғалар бера- 
ди. Сен ҳам энди ш ўртум ш уқлик қилиб, янгангдан 
ўзингни олиб қочмагин-да. А хир у сени ўз бағрида 
катта қилди, сен бола эдинг, у сенга оналик кўзи би- 
лан қаради. Сен ҳам энди қўлингдан келадиган ёрда- 
мингни аям ай , уни хурсанд қилгин-да.
Ш ундай қилиб, воқеа ай тгандай бўлиб, Ибсол ян- 
гасининг хонасига киргач, 
1{анчадан-қанча тиллаю 
қим м атба^о нарсалар сочилиб ётганини кўрди. Шай- 
тон хотиннинг болага бўлган м удаббатини яна ҳам
ошириб 
юборган 
эди, хотин 
қайнисига устма-уст 
гавҳар 
ва 
дурлар 
қад алган 
и паклик 
саруполар 
қўйди.
А ёл ўзини Ибсолга энг яқи н қилиб кўрсатиб, бу 
ҳ ар а к ати га уни ишонтирмоқ учун ўзини вазмин тутиб 
турди, тилига эрк бермади, зўрм а-зўраки бўлса ҳам 
ўзини тутиб туриш га уринди. Н атиж ад а Ибсол ўзи- 
нинг алданганига фаросати етмай, хотиннинг хатти- 
ҳаракати н и самимий деб билди, унга меҳрибонлик 
қилаётганлигига шубҳа қилмади.
Н иҳоят хотин уни бир неча м арта ш ундай си- 
наб кўриб, хотирж ам бўлиб, кўнгли ж ойига туш гач, 
хилватда 
унга 
дилидаги 
сирини 
очиб 
шундай 
деди:
— Э, Ибсол, тангрининг тақдир қилгани бўлади, 
мен ва сен яратилиш им издан олдин, мен сени севи- 
шим белгиланиб қўйилган. Тангри таолонинг тақдир 
қилгани шу. Рабб ул-оламиннинг тақдиридан қочиб қу- 
туладиган одам ҳам , қочадиган ж ой ҳам йўқ.
Янгадан бу гапларни эш итган Ибсол ҳайрон бўл- 
ганича, бошини қуйи солди. Қ ўлини тангридан берил- 
ган ва шу ҳолга тушишга сабаб бўлган чиройли юзига 
уриб, энди нима қилсам икин, деб чуқур ўйга чўмнб
1 { 0 Л Д И .
Кейин у ўзича ўйланиб қолиб айтди: «Агар мен 
унинг талабига очиқ-ойдин буйсунмасам, мендан бу- 
рунги ростгўйларга 
хотинлар м акр 
қилганидек, бу 
ҳам м енга м акр қилиш и мумкин. А гар тангрим ва 
акам раъйига қарш и иш қилиб, хотинга ширин сўзла- 
римни айтсам, ам ал га ош майдиган ваъда устидан чиқ- 
қ ан бўлиш имдан қўрқам ан. Э, тангрим, менга ўзинг 
йўл кўрсат, кушойиш бер!»
79

---

Хотиннинг олдига кириш ни Йбсолнинг кўнглига 
солдик122. Ш ундан кейин хотин олдига кириш фикри 
Ибсол хаёлидан кечди. Кейин Ибсол ўзига-ўзи ш ундай 
деди: «Таадир ш у экан, энди пешонамда ёзилганидан 
бўлак ҳеч нарса бўлмайди».
Кейин хотинга қараб, тангрининг таадирини кут- 
гин, балки у сендан бу фикрни қайтарар ёки бошқа би- 
рор иш килнш га м енга йўл-йўриқ кўрсатар, деди. Э, 
тангрим, ўзинг куш ойиш бер, ўзинг ярлақа. У ўзича 
ай т д и :
«О, тангрим, қалбим ни ихтиёрингга 
топширдим, 
уни ўзинг рози бўлган нарсага баркарор кил. Б у дунё 
ва охиратда менинг ягона вакилим сан, илойим сен хо- 
тинларни менинг 
устимдан хўж айинлик 
қилиш ига 
йўл қўйма!»
Ибсолнинг ю қорида, тангри тақдирини кутиб тур, 
деб хотинга айтган гапи унинг ўйлаб қўйган ҳийлаю
м акрини бузгач, хотин бирмунча қизиш ди ва йиғлам- 
сираб қизарган кўзларини ундан ўгирди. Хотин қай- 
нисидан аразлади. Ибсол тағин хотин дод-вой солмасин 
учун бу ra n билан ўз муддаосини яш ирди ва вақти- 
вақти билан унинг ҳузурига кириб турадиган бўлди. 
Бунинг натиж асида хотин бир қан ч а вақт сабр қилиб 
юриб, унга қайтиб гинахонлик қилм ай чўйди. Бу билан 
хотин гўё Ибсолдан тийилгандай бўлди. Ибсол бўлса 
ш ундай бўлганидан хурсанд бўлиб, тангрига шукур- 
лар қиларди.
К ўп ўтм асданоқ хотин қалби исён қилиб, Ибсол 
ишци уни яна ўзига тортаётгандай бўлди. Шу пайтда, 
унинг кўнгли чопиб, Ибсол бўйнига қўлини таш лади. 
Ш унда Ибсол хотинни ж еркиб берди; шу билан Иб­
сол хотиндан юз ўгирди, хотин эса ўз иш қида ж аф о 
чекиб юрди. Ш у тарифа Ибсол хотиндан бир оз узш{- 
лаш ди, хотин эса ноқулай ҳолатга тушиб катта-катта 
қасам лар ичди ва ш ундай деди:
— Ростини айтсам, сени синаб кўрм оқчи эдим, 
ундан бўлак м ақсадим ҳам йўч эди, йигитликнинг энг 
авж пайтида бўла туриб кнлаётган таквойкнгнинг са- 
бабини билгани ш ундай қилган эдим, натиж ада, се- 
нинг чинакам такводорлигингга ишондим. Эгамга ч а­
сам ичиб айтам анки, бу вочеадан кейин ЧУЛ0ГИНГ 
хаф а қиладиган нарсани мендан эшитмайди.
80

---

У шу дақиқада бир кунмас-бнр кун ўз қасам ини 
бузншини ва алдаш кияти борлигини яшириб турарди.
Хотин эрига айтди:
— Мен уканг Ибсолни йигитлар айни етилаётган 
пайтда сииаладиган йўл билан синадим. Уни номусли 
эканини билсам, 
синглимни 
олгин, 
деб айтмокчи 
эдим ; синглим билан бирга ж у д а кўп сеп ҳам юбор- 
м оқчи эднм. Уни синаб кўриб, м аъ қу л топдим, энди 
синглимни унга ннкоҳлаб бермоқчиман. Зора бу иш 
тангрим га хуш келиб, доимий осойиш талик бахш этса.
Кейин хотин ўз синглисига кенгаш иб айтди:
— А гар сен олдингга келган Ибсолдек меҳмо- 
нингга севилиб колсанг, менга ҳам у билан бирга бў- 
лиш га рухсат берасанми? Мен буни унга айтмайман, 
ўзи ҳам сезмайди. Мен уни ўзим га керак бўлгани 
учунгина сенга танлаяпм ан. А гар хоз^ласанг, ш унга 
рози бўласан, хоҳлам асанг буни сендан қайтарам ан,
ян а ўзинг биласан.
Хотин келиб Ибсолга айтди:
— Синглим уятчан, ҳал и
эр кўрмаган, сен уни 
хурсанд қил, олдига тим-қоронгу кечада к и р ; то та- 
нишиб, бир ой ўтм агунча, ундан бир оғиз ҳам сўз сў- 
рам а.
Хотин дарров синглиси ётадиган ж ойга борнб 
ётди.
Ибсол, ҳ ал и кўнглидаги ш убҳаси кетмасданоқ, қо- 
ронғу кечада хотин олдига кирган заҳоти янга уни 
бағрига босишдан ўзини тиёлмади.
У: «Ҳей»,— деб қаттш{ бақнриб юборди, кейин 
унга айтди:
— А гар сен уятчан қнз бўлганингда 
эдинг, эр 
киш идан олдин талпинмасдинг, сен бошқа бўлсанг ке­
рак.
А на шу пайтда чақм оқ чақади ган тизм а булутлар- 
дан бир қисмнни пайдо қилдик123. У булут чақм оц ча- 
қиб Ибсолга хотин юзини кўрсатди. Ибсол норози бўл- 
ганича у ердан қочиб чиқиб кетди.
Ибсол ж уда довюрак, паҳлавон йигит эди. У би- 
рон аскар устига гориш қилганнда уни несу нобуд қнл- 
м ай қўймасди. У аскарлари кўп лаш кар устига бости- 
риб келганнда уларни ер билан яксон қилар, уларни 
теварак-атрофга 
тум таракан 
қилм асдан 
қўймасди.