“абу райҳон беруний” Тўрт парда, беш кўринишли т а р и Х и й д р а м а

Элчи:-Улуғ султон, биласиз-ку, элчиларда гуноҳ йўқ. 
Маҳмуд:-Халифангга бориб айтгил, энди гуноҳ ўзида, мингта жангчи филлар 
билан бориб Бағдод шаҳрини вайрон қилиб, кулларини тамом кўкка совуриб, 
тупроғини филларимга ортиб олиб келаман! Султон Маҳмуд эмасман мен, агар 
шундай қилмасам! 
Элчи:- Ахир, султон... 
Маҳмуд:- Жўна, тезроқ! Ғазабимни, қаҳримни Халифага тезроқ етказ! Огоҳ 
бўлсин қаҳримдан! 
Элчи:- Хўп бўлади, улуғ султон... 
Маҳмуд:- Шу бугуноқ жўнаб қол! 
Элчи қурқиб, таъзим билан тез чиқиб кетади. 
Мен у айёр, у бетавфиқ Халифага Маҳмуднинг кимлигини кўрсатаман! 
Маймандий:- Улуғ султон, менимча, пича ўйлаш зарурроққа ўхшаб қолди... 
Маҳмуд:- Нега? Хўш?! 
Маймандий:- Халифанинг айёрлиги аниқ. Биз ҳам айёрлик қилсак яхши 
бўлмасмикан? 
Маҳмуд:- Мақсадингни очиқ айт! 

---

20 
Маймандий:- Маълум, ислом оламида халифанинг нуфузи, обрўси зўр. Аҳли 
ислом унга тамом бўйсунур. Шунинг учун элакишмок яхши бўлмас у билан. 
Маҳмуд :- Нима қилиш керак дейсан? Очиқроқ айт фикрингни! 
Маймандий:- Хоразмни олиш учун қўшин тортиш шартмикан? Баъзан битта 
гўзал аёл минг қўшиндан афзалдир. 
Маҳмуд:- (ўйланади) Ҳа, гапингга тушунгандай бўлдим, вазир... тасанно! 
Хоразмшоҳ билан қуда бўлгил демоқчисан-да! Ҳа, шоҳ Маъмун менга куёв 
бўлса ёмон бўлмасди... 
Маймандий:- Ёвлик эмас, қариндошлик, дўстлик қapop топарди. Халифа ҳам 
жуда хурсанд бўлар эди бу ишдан. 
Маҳмуд:-Ўлма, вазир, фаросатинг ва аҳлингга қойилман! 
Маймандий:- Фақатгина, маликамиз кўнармикан? 
Маҳмуд:- Унайди. 
Қарсак чалади. Мулозим киради. 
Сайёрани бунда чақир! 
Мулозим:- Хўп бўлади, султоним. 
Мулозим чикиб кетади.