Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «bosim ostida payvandlash»

4. Titan 
qotishmalari. 
Normallashtirilgandan 
keyingi 
tuzilmasiga ko‘ra bu qo‘tishmalar uch guruhga bo‘linadi: α- (ВT5, 
ВT1-0), α+β- (BT3-1, BT6C, BT14, ВT22) va β- qotishmalar 
(BT15). Titan qotishmalari o‘z xossalariga ko‘ra korroziyabardosh 
metallarga yaqin turadi. Ushbu qotishmalarning salbiy xossalariga 
kislorod va azotga kimyoviy aktivligining yuqoriligi kiradi. Titan 
qotishmalarining solishtirma elektr qarshiligi yuqori (ρ
0
~(140–
160) mkΩ·sm), shu sababli payvandlash uchun uncha katta 
bo‘lmagan payvandlash toki talab qilinadi: I
pay
=(0,6–0,7)I
pay.1
σ*
D
ning nisbatan yuqori emasligi (350 MPa), qiziganda darz ketishga 
moyilligining pastligi a sikldan (10.1-rasmga qarang) foydalanib, 
t
pay
≈t
pay 1 
va o‘zgarmas F
pay
≈F
pay.1
bilan chayqalib to‘kilishlarga 
yo‘l 
qo‘ymasdan 
payvandlashga 
imkon 
beradi. 
Chokli 
payvandlash uchun b siklogramma (10.3-rasmga qarang) 
qo‘llaniladi. Titan qotishmalari ish yuzasi yassi yoki sferik 
elektrodlar bilan payvandlab biriktiriladi. Bunday elektrodlar 
elektr o‘tkazuvchanligi past va qattiqligi yuqori materiallardan 
tayyorlanadi (3-guruh metallar uchun bo‘lgani kabi). 
5. Aluminiy qotishmalari. Aluminiy qotishmalarining yuzasi 
qiyin 
eriydigan 
oksid 
pardlari 
bilan 
qoplangan 
bo‘lib, 
payvandlashdan oldin ular yo‘qotilishi lozim. Kir tufayli 
mustahkamlanadigan 
AMц, 
AMг, 
AMг3 
turidagi 
deformatsiyalanadigan 
qotishmalarning 
kristllanish 
oralig‘i 
nisbatan tor va qiziganda darz ketishga moyilligi o‘rtacha bo‘ladi. 
Issiqlik ta’sir qiladigan joyda donalarning kattalashuvi va 
mustahkamlikning yo‘qolishi kuzatiladi, bunga qurumning 
ketkazilishi sabab bo‘ladi. Ammo metallning yumshatilgan 
holatida mustahkamligi va plastikligining baravarligi saqlanib 
qoladi. Ushbu guruh qotishmalari ρ
0
ning juda kichikligi (~(4–
5)mkΩ·sm) va λ ning yuqoriligi bilan ajralib turadi. Shuning 
uchun ular qattiq rejimlarda (t
pay
=0,5t
pay 1
) katta payvandlash toki 
I
pay
=(3,5–4)I
pay.1
bilan payvandlanadi. σ*
D
ning uncha katta 
emasligi (80-90 MPa) F
pay
<F
pay.1 
dan foydalanishni talab qiladi,
ammo rejim qattiqroqligi bois u taxminan F
pay.1
gacha oshiriladi.

---

74