Adabiy tur, termin, tahrir va muharrirlik

K onstitutsiya 
- 1) huquqda asosiy qonun; 2) anatomiyada -
tuzilish, inson tanasining fiziologik, anatomik o ‘ziga xosligi.
M atn 
(ar. - mundarija) - 1) muallifning o ‘z so‘zi; 2) yozilgan 
yoki bosilgan maqola, undagi chizmalar, tavsiflar, ilovalar va 
boshqalar bundan mustasno; 3) musiqa asari (opera, romans va h. 
ga tegishli so‘z).
M aqola nomini bildiruvchi termin (so‘z) boshqa tildan 
o'zlashtirilgan b o ‘lsa, tennin m a’nosini ochib berish uchun uning 
kelib chiqishi (qaysi tildanligi), tub m a’nosi ko'rsatiladi. Masalan:
T ahrir 
(ar. harrara - qutqarmoq ozod qilmoq).
Term in 
(lot. - had, chegara).
Etimologik 
m a’lumot 
termin 
m a’nosini 
ochib 
berish 
maqsadida keltiriladi. M a’lumotda til va termin yuzaga kelishiga 
asos b o ig a n tub - genetik m a’no keltiriladi.
4 -§ . T e r m in la r t a ’rifi - ta h rir o b y ek ti
68

---

X
5-§. H avola - m aqolalararo m antiqiy bogbliqlik asosi
M aqolalararo jips b o g liq lik ensiklopediyalarning o'ziga xos 
xususiyatlaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Turli va bir-biridan nari- 
beri joylashgan o ‘zaro aloqador maqolalami yaxlit bir butunlikka 
keltirish uchun havolalar tizimidan foydalaniladi. Havolalar asosiy 
tcnninlardan tushuncha mohiyatini ochib beruvchi maqolalarga, 
shuningdek, katta axboriy materiallarga qaratiladi. Havolalar 
maxsus - alohidalangan va matn ichidagi turlarga bo'linadi.
Havola maqolaning ikki turi mavjud: yig‘iq va yoyiq. YigViq 
havola hech qanday tushuntirishlarsiz, faqat terminning o ‘zidan 
iborat bo‘ladi va o ‘quvchi e ’tibori qaratilayotgan terminga havola 
qilinadi.
Agar term in haqida to ‘liq m a’lumot olish ko‘zda tutilgan 
bo‘lsa, unda faqat terminning o'zi havola qilinadi. Mabodo, 
qo‘shimcha m a’lumot olish ko‘zda tutilgan b o ‘lsa, o ‘quvchiga 
yana qarang deya ko'rsatm a beriladi.
Xullas, ensiklopedik nashrlarda terminlami har tomonlama 
chuqur ochib berishga erishish zainr. Buning uchun maqolalar 
tahriri jarayonidagina emas, balki jildni bosishga tayyorlash, 
granka korrektura o ‘qish jarayonida ham terminlar b o ‘yicha ishlar 
davom etadi. Bunda faqat imloviy, uslubiy kamchiliklar bartaraf 
etilibgina qolinmaydi, shu bilan birga b a’zi terminlar qisqartinladi, 
yangilari kiritiladi, maqola hajmi kichraytiriladi yoki oshiriladi. 
Ensiklopediya yaratish ishi uzluksiz, muntazam davom etadigan 
ilmiy-ijodiy faoliyatdir.