Adabiyot nazariyasi

 
Marsiya- biror mashhur kishining vafoti munosabati bilan g’am-alam va 
hasratini ifodalagan lirik she’r. M: Xondamir Navoiyning vafotiga quyidagi 
misralarni bitgan: 
O’limidan har bir uyga tushti motam, 
Favti uchun har burchakdan chiqdi fig’on. 
Temir bo’lsa, tosh bo’lsa ham bag’ri yondi, 
Bu dahshatli musibatni bilgan hamon.
Masallar (ar. Namuna , o’xshashlik , ramzli hikoya) badiiy adabiyotning eng 
qadimiy janrlaridan bo’lib, ta’limiy-tarbiyaviy mazmunga ega bo’lgan. Qadimgi 

---

8 
Yunonistonda masal janrida shuhrat qozongan shoirlardan biri Ezop bo’lib, uning 
asarlarida achiq kesatiq, piching ustunlik qilar edi. Shu bois keyingi davr 
adabiyotidagi o’tkir hajv , achchiq kesatiq va pichingga ega bo’lgan asar tiliga 
nisbatan “Ezop tili” atamasi qo’llanadi.Masalan: 
1. “Yovvoyi echkilar”, “Bir cho’pon” masallari yangi va eski do’stlar qadri 
haqida. 2. “Kiyik bilan tokzor” – kimki o’ziga yaxshilik qilganlarga yomonlikni 
sog’insa u albatta Xudoning qahriga yo’liqadi. “Bo’ri va Laylak” – bad’fe’l 
kishilarning yomonlik qilmagani yaxshilikdir. 
3. “Eshak bilan baqa” masali kichkina qiyinchilik uchun cho’kmaslik haqida. 
4.”Burgut , zaxcha va cho’pon” – o’zingdan zo’rroqlar bilan bellashma, kulgi 
bo’lasan.
Muhammad Sharif Gulxaniy “Zarbulmasal” asari bilan o’zbek adabiyatida 
masalchilik rivojiga katta hissa . 
Muammo (ar. Yashiringan, ko’r qilingan, ma’nosi berkitilgan). Bunda she’r 
misralari zamirida biror so’z yashiringan bo’ladi, shoir ishoralari asosida kitobxon 
uni topishi kerak: 
Muammo 1 yoki 2 baytdan iborat bo’ladi (qofiyalanishi a-a, yoki a-a,b-a) 
Bu gulshan ichra yo’qdur baqo guliga sabot, 
Ajab saodat erur, chiqsa yaxshilik birla ot.-Saodat so’zidan ot so’zi 
chiqarilsa, Sa’d (ism)qoladi