Adabiyot nazariyasi

Tajnisli tasdir 
 
Tasbe – ham qaytarish san’ati bo’lib birinchi misraning oxirgi so’zi keyingi 
misra boshida takrorlanib keladi. 
Kirib keldi ichinda tiladi tushun 
Tushun bo’lmadi ko’r tarudu ajin. 
Radus aruz il-al ibtido 
 
Yag’ida keraksiz yuraksiz kishi, 
Yuraksiz kishi – ul isharlar ishi.
Takrir (ar.takrorlash) she’rdagi biror so’z yoki birikmani, ba’zan biror 
misrani bir necha marta takrorlash san’ati. 
Dema, ishqing nayladikim, ro’zg’orimdur qaro, 
O’rtadi, ey qotili nomehribonim, o’rtadi. (Navoiy) 
Tarde aks – ham so’slar takroriga asoslanadi. Lekin tasdir, tasbedan farq 
qiladi. “Tard”ning ma’nosi –“ qaytarib berish , qochirish, uzoqlashtirish”, “aks” esa 
– “zid, teskari, chappa”.Tarde aks boshqa qaytarish san’atlaridan so’zlarning 
joylashish tartibi o’zgarishi bilan farq qiladi. 
Bu yalg’an kishilar vafasiz bo’lur 
Vafasiz kishilar xalqqa tengsiz qilur. 
Yana bir turi: 
Menga dushvor erur sensiz tirilmoq, 
Senga men bo’lmasam ey jon neg’amdur. 
Tarde aksda takrorlangan so’zlarning o’rni qatiy emas. Yana bir turi:

---

17 
O’kush si cherik ersa bashsiz bo’lur,
Bu bashsiz cherik si yuraksiz bo’lur. 
Tarse’ (ar. Ipga marjon tizish) birinchi misradagi so’zlar keyingi misradagi 
deyarli barcha so’zlar bilan qofiyadosh bo’lishi: 
Qamar yuzingdin bo’lur munavvar, 
Shakar so’zingdin kelur mukarrar. (Sayfi Saroyi) 
Tanosib – bu san’at so’zlarning she’riyatdagi ma’naviy aloqadorligiga 
tayanadi. Mantiqan o’zaro bog’liq , bir-birini taqozo etadigan so’zlardan 
foydalanishdir. Baytda gul so’zi ishtirok etsa, unda aloqador –tikan , guliston, barg