Adabiyot nazariyasi

Ganja-vatan, ko’ngli oning ganjxez, 
Xotiri ganjuru, tili ganjrez 
 
Bir oh ila kul bo’ldim,ey charx, tilab topib,
Farhod ila Majnung’a oshiqlik ishin o’rgat 
Ta’did (ar. Miqdor, sanoq, to’g’rilamoq) She’rda mohiyatan bir-biriga yaqin 
tushunchalarni anglatuvchi so’zlarni ketma-ket qo’llash. 
Ta’did –tazil –shumur –siyoqat ul adapt –edot –tedod ya’ni fikriy rivoj , 
ketma-ketlik tadrijiylikni bildiradi. 
Tugandi sabri, oromi, qarori 
Yig’i ko’p bo’ldi haddin oshdi zori. 
Barcha miskin-u,faqir-u, bekas-u, bexash uchun… 
Ta’did Grammatik qurilmalarning bir xil shaklidan ketma-ket foydalanish 
orqali ham yuzaga chiqishi mumkin. 
Tadziya  -“bo’lak, bo’lak qilmoq” bayt misralarining har birini ikki bo’lakka 
ajratib misralardagi birinchi bo’lakni ham ikkinchi bo’lakni ham o’zaro qofiyalash. ( 
musajja g’azal) 
Qaro zulfing firoqida parishon ro’zg’orim bor, 
Yuzingdin ishtiyoqida ne sabr-u ne qarorim bor. 

---

16 
Tasdir – so’zlar takroriga asoslangan san’atlar orasida eng ko’p tarqalgan, 
she’r boshida qo’llangan so’z bayt oxirida takrorlanib keladi. Tasdir tuzilishiga ko’ra 
ikkiga bo’linadi. 
1. Sodda tasdir – bu bir so’zning takrorlanishiga asos, ya’ni so’zlar 
o’zgarishsiz qo’llanadi. Masalan:
Men bu yuz mushtoqidurmen bog’i bo’ston kim bo’lur, 
Bo’lmasin nasri-nu lola arg’uvon sensiz menga. 
2. Murakkab tasdir – so’zlar o’zgarish bilan beriladi. Bu boshqa she’riy 
san’atlar bilan qorishib keladi va tasdirning bu ko’rinishi san’atning nomi bilan 
bog’lab ataladi. Masalan: 
Barig’lik turur bu ajin qalg’usiz, 
O’zung edgulik qil yitib barg’usiz. 
Tazodli tasdir 
 
Saqish saqliqin bo’ldi ati saqish, 
Ko’ru bersa saqish edi – o’ksaq ish.