Adabiyotga e'tibor – ma'naviyatga, kelajakka e'tibor. Reja
Bahrom Ro`zimuhammad she’riyati
Download 112.15 Kb.
|
|
Bahrom Ro`zimuhammad she’riyati
B. Ro`zimuhammad 1961 yil Xorazm viloyatining Shovot tumanida tug`ilgan. 1984 yilda ToshDU (hozirgi O`zMU) ning jurnalistika fakultetini tamomlagan. Shu vaqtga qadar shoirning “Tovushsiz qadam” (1984), “Terakka yaqin yulduz” (1989), “Ikki nur”(1994), “Davsaman”(1993), “Tinch gullaydigan daraxt”(1997), “Kunduz sarhadlari” (1999), “Soyalar suhbati” (2006) kabi she’riy to`plamlari nashr etilgan. O`zbek modern she’riyatining taniqli namoyandararidan biri B. Ro`zimuhammad she’riyatimizga o`tgan asrning 80 yillarida kirib keldi. Ilk she’riy to`plami kitobxonlar tomonidan iliq kutib olindi. Adabiyotshunos Q. Yo`ldosh shoir she’rlarining tahlili jarayonida shunday xulosaga keladi: ”Bahrom Ro`zimuhammad she’rlarini o`qib, “hazm qilish” – tushunishga qiynalayotganlar va ularni san’at asari deb hukm chiqarishga taraddudlanayotganlar bo`lsa bordir, biroq nima bo`lganda ham ushbu she’rlar o`zbek she’riyatida yangi bir voqelik ekaniga shubha yo`q. To`g`ri, shoir she’rlari bir qaraganda milliy she’riyatimiz uchun noan’anaiydek tuyuladi. Barmoq vaznidan farqli o`laroq, hijo, turoq va qofiyadan uzoq xalq jonli tiliga yaqin sarbast she’rlar hisoblanadi. Ayni shu jihatdan ham ko`proq nasrga o`xshab ketadi. Biroq har bir so`z, har bir satr muayyan bir obrazli ifodaga, ramziy ma’noga va ichki ohangga ega ekanligini, shoirning tili, so`z qo`llashdagi mahoratini e’tiborga olsak, milliy sheriyatimizda bu bir voqelik ekanligining guvohi bo`lamiz”. Darhaqiqat, B.Ro`zimuhammad she’rlari tesha tegmagan obrazlarga, kutilmagan ramziy ifodalarga, qochirimlarga, tazod va paradoslarga boyligi bilan she’riyatimizda o`ziga xos o`rin tutadi. Shoirning “Tinch gullaydigan daraxt” majmuasidagi ilk misralar o`z samimiyati, tabiiyligi bilan e’tiborimizni tortadi. Kulsang Qumrusqalar eshitadigan Ovozda kul. Yig`lasang Devlar eshitmaydigan Ovozda yig`la. O`zingdan ham yashir ko`z yoshingni O`zingdan ham yashir. Sevgini O`zingni sevmaslikdan boshlasen Yonsang Kulga aylanguningcha Yonganingni hech kim bilmasin. Shoir uchun shunchaki yozmoq mumkin emasday, shunchaki yig`lash, kulish, yonish, sevish mumkin emas. Hammasi tabiiy, chin dildan bo`lishi kerak. She’riyat - ruhiyat mahsuli. Shu boisdan, har bir ijodkorning o`z ruhiy olami bo`ladi. U dunyoni, borliqni o`sha olam ko`zi bilan, o`sha xayol ko`zi bilan ko`radi. Biroq shoir shunchaki xayolparast emas. U hayot haqiqatlarini xayol ko`zi bilan ko`radi. O`zini yer farzandi ekanligini unutmagan holda o`zga dunyoga intiladi. Xayolparast emasman, biling shunchaki Men yomon ko`raman yerparastlikni Ruh ko`kka intilar, jism o`zini Har lahza ming bora yerga uradi Azozil qo`lida bo`lib o`yinchoq Qo`l cho`zdim. Men sizni olib ketaman dedim o`zga dunyoga Siz “yo`q”dedingiz qo`lim havoda muallaq qoldi-ku “yo`q”so`zi kabi dunyo ostin-ustin bo`lsa-da bir kun havoda muallaq qolar o`sha qo`l qiyomatdan so`ng ham qolar muallaq. B. Ro`zimuhammad she’rlarida farishta obrazi ko`p bor qo`llaniladi. Bu tasodifiy emas. Bu timsolga Cho`lpon ham bir necha bor murojaat etgan. Cho`lpon malak, farishta timsollarida erk, ozodlik haqidagi ideallarini tasvirlagan. B. Ro`zimuhammad tasvirlagan farishta timsolida poklik, go`zallik, musaffo insoniy tuyg`ular ifoda etiladi. Yarmim farishtadir va yarmim hayvon Ikki olov ichra yonib turibman farishta ko`zila qarayman senga Sen menga qarama farishtam... B.Ro`zimuhammad boshqa bir she’rida hech bir shoirda uchramaydigan tashbeh qo`llaydi. Farishta bilan bahorning nikohidan tug`ilgan farzand tillo sochlarini shamol o`ynaydi zavqlanib zavqlanib o`ynaydi shamol Farishta bilan bahorning nikohidan tug`ilgan farzand – oppoq orzular, ilhom, ilhomdan tug`ilgan she’r. Bahor seni qattiq quchoqlar siynasini tutar iforga to`lig` Qayrilib qaramas sensen Farishtaga qo`shilib uchib ketasan yum-yum yig`laydi bahor yum-yum yig`lar ko`zini yumib... B.Ro`zimuhammad nazarida inson – ochilmagan sir-sinoat. U tabiatning eng oliy mavjudoti sifatida hamma narsaga qodir. Eng muhimi, unda yurak, tuyg`u bor. Uning ko`zlarida yorug` bir nur o`ynaydi. Shoir insondagi ana shu xususiyatlarni “ko`ksingda quyosh bor bir yorug`”, “ikkita shovqin bor qorachig`ingda” kabi obrazli birikmalarida ifoda etadi. Ikkita shovqin bor qorachig`ingda quyoshga qarasang quyosh kuyadi Men hozir o`zimni yig`ib olaman quduqqa tushgandek tushib yurakka Ikkita shovqin bor qorachig`ingda Tush ko`rib bilmaysan shu bois yorilib boshlaydi bahaybat bir tun ko`kdan tushar sekin oybolta
Shoir badiiy tasvir vositalaridan ustalik bilan foydalanadi: “quyoshga qarasang quyosh kuyadi” - mubolag`a, “quduqqa tushgandek tushib yurakka”- tashbeh, “ko`kdan tushar sekin oybolta”- metafora. Tabiatdagi hamma narsa-hodisalar o`z taraqqiyot qonuniyatlari asosida rivojlanadi. Shoirning ayrim she’rlarida tabiat va jamiyat orasidagi munosabatlar bir oz ziddiyatli, o`tkir istiorali misralar orqali ifoda etiladi: Tikanlari uchib ketar kirpining sochilib ketadi tikanlari chayqaladi tun yulduz hadya etar mingta shu’lasin g`ujanak bo`ladi bir hovuch kumush endi uni qo`riqlar ilon oxirlab borar ekan kun xo`rsinib qo`yadi kirpi so`ng hech nima qilmas so`ng boshin qo`yadi tong
kundasiga Tikanlaridan ayrilgan kirpi o`zini himoya qila olmaydi. Evrilishni qarangki, endi uning dushmani – “qo`riqlar ilon”. Ushbu majoziy tasvir orqali ezgulik va yovuzlik degan tushunchalarning almashinib turishini aytmoqchi bo`ladi. Biroq hech qachon shoir tasvirlagan musbat va manfiy tushunchalar bir qolipga tushmaydi. Kirpini ilon himoya qilsa, zamon o`zgarmaydimi? Tabiat obrazlari shoir she’riyatining bag`riga singib ketadi. Shoir insonni tabiatning farzandi sifatida tasavvur etadi. Tabiat obrazlari shoirning ko`pgina she’rlaridan o`rin olgan. Mana bir she’rida tun manzaralari tasviri ifoda etilgan. Oy yonib ketmoqchi shukuhdan aksincha cho`miltirib suvda soviydi qora yaproqlar muzdek bunday chiroyli tunni ko`rganmisiz hech Tun manzaralari shoir ko`ngliga yangi yangi tuyg`ular olib keladi; “hansirab turibdi somon g`arami”, “hansirar damodam jilovdagi ot”, “oy shu’lasila qovushadi suv” obrazlarida tun bag`rida lahzada ro`y beradigan holatlar ifodalanadi. Tabiatda ro`y beradigan har bir voqea-hodisa, yilt etgan tovush va ranglar shoirni befarq qoldirmaydi.Olamdagi jonli va jonsiz narsalar shoir qalbiga yangidan-yangi tuyg`ular soladi, ohori to`kilmagan obrazlar, tutilmagan tashbehlar beradi. Shoir bir she’rida jonlantirish san’atini qo`llab, original poetik obraz yaratadi. Sening so`qmog`ingda yotgan bir toshman Meni bosib o`tolmassan sen chunki toshning bolalari sening bolangdir Inson tuproqdan yaralgan. Shu sababdan u ona-zaminga ehtiyotkorlik bilan oyoq qo`yadi. U haqda o`ylab uzoq xayolga toladi. Nega men haqimda o`ylab qolding sen Men haqimda o`yingni toshdek uloqtir butkul xayolingdan forig` et meni Sening so`qmog`ingda yotgan bir toshman yaqinroq kelaver hech qo`rqma qanot chiqaraman sen yaqin kelsang... Yil fasllaridan tug`ilgan tafakkur lahzalari shoir she’rlari bag`riga singib ketadi. Ayniqsa, kuz – inson hayotining katta bir manzarasi sifatida shoir she’rlarining falsafiy asosini tashkil etadi. Shoirning “Pinjimga mushukdek kiradi kuzak” she’rida shoir faqat bir o`rinda “kuz” so`zini qo`llaydi, lekin kuz fasliga xos holatlar, hodisalarni obrazli tasvirlashga intiladi. Pinjimga mushukdek kiradi kuzak Shamolga yoyaman dasturxon qilib dasturxon ustiga tomar chakillab bir tomchi ko`zyoshu, ikki tomchi qon... Shoirning ayrim misralari sizni hayratga solishi tabiiy. Chunki shoir siz ilgari ko`nikmagan, o`rganmagan tashbehlar, obrazli ifodalar qo`llashga harakat qiladi. tirnog`in ko`ksimga botirib mushuk yuragimni jaranglatib yeya boshlaydi O`zi ham jaranglab ketadi keyin bir-bir terib yerkan kishanchalarni Lirik qahramon faslga qo`shilib o`zi ham fasl bo`lib ketadi, faqat bu faslning nomi yo`q – nomsiz fasl. Endi men faslman, nomsiz bir fasl Shamol yo`q, rang-tus yo`q kunduz yo`q Tun ham yo`q, yo`qlikning o`zi yo`q Siz bilgan narsalar yo`q bisotimda. Endi men faslman sizni kutmayman Hech qachon orziqib kutmanglar meni. Kuz fasli manzaralari tasvirlangan boshqa bir she’rida nozik holatlar, hodisalar ohangini yaratishga harakat qiladi. She’rda sarg`aygisi kelmayotgan yaproqlarning silkinib sassiz yig`lashi, xazin sukunatni buzgan barcha tovushlarning egasi-yomg`irning shivir-shiviri romantik bir tarzda ifoda etiladi. Sarg`aygisi kelmas yaproqlarning silkinib sassiz yig`laydi fasl xarsang tosh to`kilgandek ko`zdan yengil tortib boraman tobora oyoqqa o`rlashib ko`kdagi bulut ko`k rangi tomadi erib chak-chak ermak uchun jilmayib qo`yadi gul Chah churq etadi bulbul sukunatni quvar mahobat ila barcha tovushlarning egasi YOMG`IR... B.Ro`zimuhammad she’rlarida sukunat obrazi ko`p qo`llaniladi. Bu obraz sokinlik, sukut shakllarida ham uchraydi. Masalan; “tovushsiz yig`ladim, lekin neuchun pinagini buzmas sukunat”, ”shaxsiy sukunating bilan davramizga kirib kelding sen”kabi. Sukunat – sokinlik, tinch, osuda bir lahzalardan iborat bo`lsa-da, shoir bu holat bilan kelisha olmaydi. Chunki uning ko`nglida doimo isyon tuyg`ulari jo`sh urib turadi. Shovqin muzlab qoldi. Yaxmalak uzra yiqiladi nigohim tingla meni tongda qo`ng`ir cho`qqilar kirar tushimga aylanib turishar mahobat ila yolg`iz emas yolg`izligim tovushsiz dodladim.Lekin ne uchun pinagini buzmas sukunat ko`krak qafasimni sindirdim bo`g`zimga tiqilar bir ko`k harf sirg`anib chiqadi yumshoq o`q O`lik tirigimni bilmasman keyin Tovushim yetmaydi dodlashga ochib ko`rsataman yaralarimni xo`mrayib qo`yadi kulyapkan dunyo...
Download 112.15 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|