Adabiyotlar rshyxati


М уаммо. Фикр юритишнинг диыыат билан ыандай боьлиылиги бор?


Download 0.73 Mb.
bet82/93
Sana21.04.2023
Hajmi0.73 Mb.
#1369888
TuriСеминар
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   93
Bog'liq
umum.psix

М уаммо. Фикр юритишнинг диыыат билан ыандай боьлиылиги бор?

Эътибор беринг! Инсон фикр юритиш фаолиятининг муваффаыиятли амалга ошишининг гарови-диыыатдир. Тафаккур процесслари, операциялар, сифатлари, формаларининг намоён бщлиши, уларнинг системалилиги, мунтазамлиги, барыарорлиги диыыат билан белгиланади. Диыыат объектга суст, заиф йщналтирилган бщлса, фикр юритиш секинлашади, ъатто тормозланади. Инсоннинг диыыати барыарор бщлиб, узоы муддат муайян маысад ва вазифани бажаришга ыаратилганда, муаммони хал ыилиш бщйича пухта мухокамалар, фикрлар, оригинал ъукм ва хулосалар рщёбга, чиыади, тафаккур шунчалик мураккаб ва кенг кщламли бщлади. Муаммо моъиятига тушуна олмаслик, хал ыилишда ыийналишлик ъолатларининг вужудга келиши, инсон уыувчанлигининг пастлиги зехнининг камлиги, аыл-заковатнинг етарли даражада эмаслиги эмас, балки диыыатни мазкур объектга тщла-тщкис тщплай олмаслиги оыибатидир.

М унозарали савол. Фикр юритишда эмоционал ъолатларнинг ыандай щрни бор?

Эътибор ыилинг! Тафаккурнинг мазмундорлиги кщп жиъатдан эмоционал кечинмаларга — хайратда ыолиш, таажжубланиш, янгиликни ъис ыилиш кабиларга боьлиы. Мазкур ъисларнинг пайдо бщлиши тафаккурнинг кщтаринки руъда кечишини таъминлайди, кишига завы-шавы, мароы баьишлайди. Мулоъазалар, фикрлар, тушунчалар, ъукм ва хулоса чиыаришларнинг чинлиги, тщьрилиги, адекватлиги инсонда ишонч ва шубхаланиш ъисларининг мавжудлиги билан белгиланади. Кишилар учун ыувончли, ёыимли, мароыли кайфият ва кечинмалар фикр юритиш процессини тезлаштиради, фикрлаш суръатини кучайтиради. Аксинча, нохуш кечинмалар, хафахонлик, ыщрыинч, зщр беришлик (стресс) сингари эмоционал ъолатлар мулоъаза юритишни сусайтириши маъсулдорлигини камайтириши, шунингдек, ижобий ъисларни кучайтириши ъам салбий натижаларга олиб келади. Эмоционал ъолатлар фикрнинг йщналишига бевосита (ижобий ёки салбий) таъсирини щтказиб тура-ди. Баъзан шахсий манфаат тайзиыи остида нарса ва ъодисалар тщьрисида зиддиятли, бир томонлама мухоыама юритиш ъоллари учрайди, бу ъолат ъаыиыатни акс эттириш имкониятига мутлаыо ыодир эмасдир.

Фикр юритиш процессининг эмоционал ъолатлар сал­бий таъсиридан хориж этишда ва уларни бартараф ыилишда кишининг иродаси муъим аъамиятга эга. Ирода тафаккур процессининг кечишида, ыщйилган муаммони хал ыилишда, саволларга жавоб топишда, восита ва усуллар ыидиришда, чиыарилган ъукм ва хулосанинг чинлигини аниылашда, юритилган мулоъазаларнинг асосли эканлигига ишонч ъосил ыилиш учун интилишда намоён бщлади. Лекин амалий ва назарий характердаги аылий меънатни амалга ошириш учун интилишнинг щзи етарли эмас, чунки муаммо ечимини топишда, фикрлар йщналишида тщсиылар ва ыийинчиликларни енгишга тщьри келади. Худди ана шу сабабдан инсон иродасини фикр юритиш фаолиятида тщла ишга сафарбар ыила олиши керак, сабот, матонат, ыатъийлик, мустаыиллилик, прин-ципиаллик билан ъаракат ыилиш кщзлаган натижа сари етаклайди. Ирода инсоннинг амалий фаолиятида хох у жисмоний, хох аылий бщлсин намоён бщлади, фикрларнинг тщьри шаклланиши, мухокамаларнинг чин ифодаланиши учун хизмат ыилади.

Инсоннинг фикр юритиш фаолияти бошыа психик процесслар, типологик хусусиятлар билан боьлиылигидан ташыари тил ва нуты билан ъам узвий алоыада бщлади. Бу муъим далил инсон психикаси билан ъайвонлар психикаси щртасидаги кескин тафовутни аниылаб беради. Ъайвонларнинг тафаккури айни амалий характерга эга бщлиб, ыаршисида турган объектларни бевосита идрок ыилиш, домига тортиш билан кифояланади.


Download 0.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling