Agrobiotexnologiya fanidan laboratoriya ishlarini bajarish uchun

Material va asbob uskunalar: 10 gr no‘xat yoki loviya, steril kolbalar. 2gr agar 
agar, Petri likobchasi, dukkakli o‘simliklar tuganaklari. 25 – 30 
0
C li termostat. 
Mikroskop. Fuksin bo‘yog’i. 
Ishning borishi: tuganak bekteriyalarning toza kulturasini ajratib olish uchun 
quyidagi ozuqa muhitidan foydalaniladi. Tuganak bakteriyalarning undirish uchun 
no’xat yoki loviyadan tayyorlangan bulyon oziq muhiti sifatida olinadi. Bulyon 
quyidagi usulda tayyorlanadi; 100 ml suvga 10 gr no‘xat yoki loviya solinib, dukkaklari 
yorilguncha (30-40 minut) qaynatiladi va sterillangan kolbaga filtrdan o’tkazib quyiladi. 
Filtrlangan suyuqlikni hajmi kamaygan bo’lsa, yana 10 ml gacha etguncha sterillangan 
suv qo’shiladi, so‘ngra reaksiyasi aniqlanadi. Odatda reaksiyasi neytral bo’lishi kerak. 
Hosil bolgan no’xat bulyoniga shaker va 2gr agar – agar qo‘shilib eritiladi. 
Tayyorlangan muhit Petri likobchalariga qo’yilib qotiriladi. So‘ngra dukkakli o‘simlik 
tuganaklaridan siqib olingan shira ekiladi. Likobchalar bir necha kun davomida 25 – 
30
0
C termostatga saqlanadi. So’ngra ozuqa muhiti yuzasidan unib chiqqan 
koloniyalardan preparat tayyorlanib, metilen ko‘ki, fuksin yoki Gramm usulida 
bo‘yalib, mikroskopda ko‘riladi. Muhit ustida unib chiqqan to‘plamlar oqish, mayda, 
shilimshiq bo‘yaladi.
Nazorat savollari. 
1.Tuganak bakteriya nima. 
2.Odatda reaksiya qanday bo’lishi kerak. 
28-LABORATORIYA MASHG‘ULOTI 
NITRAGIN, AZOTOBAKTERIN, FOSFOBAKTERIN OLISH 
TEXNOLOGIYASI 
 
Nitragin preparati Rhizobium turkumi bakteriyalarining toza kulturasini saqlovchi 
preparatdir. Tuganak bakteriyalari aerob, kichik, sporasiz tayoqchadir. Ma’lum bakteriya 
shtammlari bir biridan о‘simlik bilan simbioz holda atmosfera azotini о‘zlashtirish 
faolligi bilan farq qiladi (faol, kam faol, faol emas). Bularning aniq turlari atmosfera 
azotini fiksatsiya qilish qobiliyatini faqatgina aniq xо‘jayinо‘simlikdagina namayon 
qiladi. 
Rossiyada nitraginning ikki turi: tuproqli va quruq preparatlari ishlab chiqariladi. 
Tuproqli nitraginda tuganak bakteriyasi kulturalari steril tuproqda rivojlanadi. 
Nitragin ishlab chiqarish texnologiyasi yetarli darajada samarali emas, chunki bunda 
yuqori sifatli preparat olish imkoniyati yо‘q. Quruq nitragin о‘zida tuganak bakteriyalar 
bilan qо‘shimchalarning (torf, bentonit) birgalikdagi kukunini mujassamlashtiradi. 
Tuproqli nnitraginga nisbatan quruq nitragin preparati yuqoriroq samaradorlikka egadir. 

---

Quruq nitragin ishlab chiqarish texnologiyasi mikrobiologik ishlab chiqarish 
texnologiyasidagi asosiy xarakterli bosqichlardan iborat (5-chizma). 
Har bir dukkakli о‘simlik turi uchun muvofiq tuganak bakteriya turidan о‘stirilib 
quruq nitragin preparati tayyorlanadi. Agarli oziqada о‘stirilgan dastlabki tuganak 
bakteriya kulturasidan ekish materialini olish uchun uni suyuq oziqa muhitida 28-30
O
C 
haroratda 24-48 soat davomida о‘stiriladi. 
Suyuq oziqa muhiti tarkibi bakteriyani barcha bosqichlarda о‘stirish uchun bir 
xildagi tarkibga ega bо‘ladi: melassa, makkajо‘xori ekstrakti va mineral tuzlar 
(NaHCO
3
, (NH
4
)
2
SO
4
, MgSO
4
, K
2
HPO
4
, temir tuzi, molibden va h.k.). 
О‘stirilgan kulturalar 1 ml da 810 mlrd. hujayra saqlaganda ularni sig‘imi 100-150 l 
bо‘lgan о‘stirish inokulyatorlariga ekish mumkin. О‘stirish 30
O
C haroratda doimiy 
aralashtirish va aeratsiyada 18-24 soat davomida olib boriladi. Tayyor ekish materiali 1 
ml da 2 mlrd. hujayra saqlaydi va shundan keyingina uni sanoat fermentyoriga ekish 
uchun yо‘naltirish mumkin. Fermentyorda fermentatsiya jarayoni 28-30
O
C haroratda 
intensiv aralashtirish va aeratsiyada 48-72 soat davomida olib boriladi. Fermentatsiya 
jarayonidan keyin kultural suyuqlik 1 ml ida 10 mlrd. hujayra titri saqlaydi. 
Fermentatsiya jarayoni tugallangandan sо‘ng kultural suyuqlik separatorga uzatiladi. 
Biomassa 70-80% namlikdagi pasta kо‘rinishida olinadi. Quritishdan oldin pasta, 
20% melassa va 1% tiomochevina saqlovchi himoya muhiti bilan aralashtiriladi. 
Biomassani sublimatsion quritish – 30-35
O
C haroratda, sekinlik bilan beriladigan 
10-13 kPa bosim vakuum ostida amalga oshiriladi. Quritilgan biomassa qо‘shimchalar 
(bentonint, kaolin va torf kabi) bilan shunday aralashtiriladiki, natijada 1 g. preparat 9-
10 mlrd. tuganak bakteriyalar saqlashi lozim. Quruq nitragin preparati polietilen 
qopchalarga joylanib, germetik 
berkitiladi va harorati 15
O
C dan yuqori bо‘lmagan joylarda saqlanadi. 
Dukkakli о‘simliklar urug‘i yerga ekilmasdan nitragin preparati bilan bevosita 
ishlov beriladi. Bunday ishlov berish natijasida ildizdagi tuganaklar va shu bilan bir 
vaqtning о‘zida о‘simlikda azot miqdori oshib hosildorlikning yuqori bо‘lishini 
ta’minlaydi.