Agrologistika va biznes

2.3.1-jadval
O‘zbekiston Respublikasida faoliyat ko‘rsatayotgan fermer xo‘jaliklarining ko‘rsatkichlari
2014 yil

t/r	Qoraqalpog‘iston Respublikasi va viloyatlar		Fermer xo‘jaliklar, soni	Shundan		Ma’lumoti buyicha			Shundan
				30 yoshgacha bulgai	Ayollar, soni	Oliy	O‘rta maxsus	O‘rta	Qishloq va suv xo‘jaligi bo‘yicha	Boshka mutaxassisl iklar
1	Qorakolpog‘iston R.		3395	678	315	1579	1640	176	1777	1618
2	Andijon		6590	205	340	2371	2811	1408	4396	2194
3	Buxoro		4007	922	234	1780	2188	39	2923	1084
4	Jizzax		5846	2393	227	2721	2238	887	3794	2052
5	Qashqadaryo		8100	1421	359	4141	3705	254	6530	1570
6	Navoiy		1746	232	58	770	707	269	900	846
7	Namangan		5112	1444	1170	2411	1169	1532	1997	3115
8	Samarqand		8388	2682	1123	5510	1978	900	7172	1216
9	Surxondaryo		5155	245	131	3241	1309	605	2947	2208
10	Sirdaryo		5330	809	214	1770	2784	776	3080	2250
11	Toshksnt		6359	455	562	2923	3298	138	3636	2723
12	Farg‘ona		8695	2321	1005	2984	3329	2382	5449	3246
13	Xorazm		4865	325	410	2572	2175	118	3472	1393
6		Jami	73588	14132	6148	34773	29331	9484	48073	25515

Qoraqolpogiston respublikasi va viloyatlarda 2013-2014 yillarda ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklar bo‘yicha ma’lumot
Fermer xo‘jaligini boshqarish ob’ektini taqqoslanishini ta’minlash uchun ko‘rsatkichlar orasidan ishlab chiqarishni ob’ektiv iqtisodiy sharoitlarini tavsiflab beradiganini ajratib olish lozim. Mazkur sharoitlarni teng ta’siri shu bilan birga yakuniy ko‘rsatkichlar o‘rtasidagi farqlarni aniqlash orqali, boshqarish tizimlari samaradorligini baxolash mumkin.
Muxtaram prezidentimiz tomonidan respublikadagi mehnatga yaroqli ishlovchilarni ish bilan ta’minlash asosiy vazifa qilib belgilangan. Fermer xo‘jaliklari tomonidan bo‘sh o‘rinlarni yaratish va uni to‘ldirish masalasiga munosib hissa qo‘shib kelayotganligini quyidagi 2.3.2-jadvaldan ko‘rish mumkin.
2.3.2-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki 2012 yilda fermer xo‘jaliklari kengashlarini tuzish masalasi bilan bir qatorda ixtisoslashgan fermer xo‘jaliklarini yoki ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklarini tashkil qilish va unda bo‘sh o‘rinlarni to‘ldirish masalasiga asosiy e’tiborni qaratilganligini ushbu jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdi.
2011 yildan respublika tumanlarida qishloq xo‘jalik korxonalarida g‘alla va paxta yetishtirish va agrotexnik qoidalarga rioya etish va holatni tugri manitoring qilishga e’tibor qaratildi. O‘zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi tamonidan ishlab chiqilgan besh yuz va ming boshi boshqaruvi tazimi amaliyotda o‘z samarasini bermoqda.Besh yuz boshining maqsad va vazifalari quyidagilarda ko‘rsatilgan iborat.
Fermer xo‘jaligini boshqarish samaradorligini baxolashni ishlab chiqarish samaradorligi va boshqarish sharoitlarini tavsiflab beruvchi ko‘rsatkichlar aloqadorligini ma’lum darajada aks ettiruvchi, alohida mezonlar bo‘yicha ham amalga oshirish lozim. Boshqarish samaradorligining asosiy mezonlariga boshqaruv mehnati natijaviyligi yoki unumdorligi va boshqaruv apparati tejamliligini kiritish mumkin. Boshqaruv xodimlari mehnat unumdorligini aniqlashning o‘ziga xos tomonlari, bevosita aniqlash imkoni bo‘lmagan boshqaruv faoliyatining o‘ziga xosligi bilan bogliq. Demaq mehnatni tug‘ridan- tug‘ri baxolash mumkin bo‘lgan boshqaruv xodimlarining individual unumdorlik ko‘rsatkichlarini xisoblash mumkin. Boshqaruv xodimlari uchun ushbu usul bilan ayrim turdagi ishlar unumdorligini hisoblash mumkin.
2.3.2-jadval

Respublikada fermer xo‘jaliklarida yaratiladigan ish o‘rinlari
Xududlar	2013 yilda ko‘p tarmoqli fermerlar soni	2014 yilda rejalashtirilgan ko‘p tarmoqli fermerlar soni	Farqi	2013 yilda yaratilgan ish o‘rinlari soni	2014 yilda yaratilishi rejalashtirilgan ish o‘rinlar soni	Farqi
Qoraqalpog‘istoi Respublikasi	1 627	1470	-157	12 682	8135	-4547
Andijon	1 047	989	-58	3 746	2580	-1166
Buxoro	1 220	1015	-205	4 593	5015	422
Jizzax	1 051	1053	2	11 149	4107	-7042
Qashqadaryo	1 839	1845	6	8 363	7276	-1087
Namangan	1 006	1015	9	3 265	3725	460
Navoiy	574	591	17	2 952	2963	11
Samarqand	2 223	2516	293	8 116	9519	1403
Surxondaryo	1 347	1365	18	4317	4291	-26
Sirdaryo	1 408	1422	14	5 516	5149	-367
Toshkent	2 257	1237	-1020	3 824	3514	-310
Farg‘ona	892	964	72	12 062	3773	-8289
Xorazm	1 855	1135	-720	10 346	5927	-4419
Jami	18 346	16617	-1729	90 931	65974	-24957

Raxbar va mutaxassislar mehnati natijalarini yakuniy baxolash bilvosita korxona va uning bo‘linmalari faoliyatining pirovard natijalari orqali ma’lum ko‘rsatkichlar yordamida amalga oshirilishi mumkin. Boshqaruv tizimi tejamliligi uni amalga oshirish uchun sarflangan xarajat miqdori bilan tavsiflanadi. Lekin boshqarishga ketgan xarajatlar tejamlilikni baxolashda asosiy belgilovchi ko‘rsatkich bo‘la olmaydi. Shuning uchun ularni ishlab chiqarishga sarflagan jami xarajat va boshqa ko‘rsatkichlar bilan taqqoslash zarur. Ma’lum xarajatlarni talab etuvchi ishlab chiqarishni boshqarishda texnika vositalarini qo‘llashning iqtisodiy samaradorligini alohida hisoblash lozim.
Boshqaruv mehnati murakkab mehnat xisoblanib, uning samaradorligini aniqlashning yagona ko‘rsatkichi yuq. Boshqaruv mehnatining samaradorligi dastlab suv xo‘jaligi tashkilotlarining ishlab - chiqarish iqtisodiy faoliyatining muhim ko‘rsatkichlaridan biri bo‘lgan rentabellik darajasi va ish haqi bilan baxolanadi.
Boshqarish jarayonini yagona tizim sifatida qaraladigan bo‘lsa, uning muhim elementlaridan biri boshqarish vazifalari hisoblanadi. Boshqarish vazifalari tashkiliy tuzilmaning va boshqaruv organlari faoliyatining asl mohiyatini o‘zida aks ettiruvchi jarayondir. Lekin aksariyat xolatlarda dastlab boshqaruv organlari tashkil etiladi, keyin uning vazifalari aniqlanadi yoki ishlab chiqiladi. Bunday yondashuv boshqaruv xodimlari sonining ko‘payishiga, rasmiyatchilikka olib keladi. Maqsadlarning xilma - xilligi, boshqarish sub’ektlari va ob’ektlarining turli tumanligi, turli boshqaruv tizimlaridan foydalanish zaruriyatini ko‘rsatadi.
Fermer xo‘jaligi tashkilotlarini boshqarish tizimida xam turli mulkchilik va xo‘jalik yuritish shakllari faoliyatiga mos keladigan o‘ziga xos yo‘nalishlarni shakllantirish lozim. Bunday sharoitda davlat boshqaruvi asosan tarmoqlararo aloqalarni muvofiklashtirish, ishlab chiqarishni, bevosita baxolar, soliq, investitsiya va moliya - kredit siyosati funksiyalarini bajarish, aholini ijtimoiy himoya qilishga mo‘ljallangan bo‘lishi lozim.