Agrologistika va biznes

Chinoz Nur Xikmat f/x	Quyoshli Yurt f/x
Xikmatullo Yo‘ldoshev f/x
1	Ishlovchilar soni, kishi	22	31	12	16
2	Paxta ekin maydoni, ga	41,8	69,6	21,5	30,2
3	Hosildorlik, s/ga	12,5	25,0	33,8	42,3
4	Yalpi hosil, tonna	52,2	174,3	72,7	127,8
5	Yalpi mahsulot, ming so‘m	146 160,0	477 582,0	204 287,0	421 806,0
6	Tannarx, ming so‘m	135 198,0	453 180,0	178 115,0	350 226,8
7	Sof foyda, ming so‘m	10 962,0	24 402,0	26 172,0	71 579,2
8	Rentabellik, %	8,1	5,4	14,7	20,4
9	Bir gektar hisobiga olingan:
	Yalpi mahsulot, ming so‘m	3 496,7	6 861,8	9 501,7	13 967,1
	Sof foyda, ming so‘m	262,2	350,6	1 217,3	2 370,2
12	Bir ishlovchiga to‘g‘ri keladi:
	Yalpi mahsulot, ming so‘m	6 643,6	15 405,9	17 023,9	26 362,9
	Sof foyda, ming so‘m	498,3	787,2	2 181,0	4 473,7

2.3.3-Jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki Chinoz tumanidagi Oxunboboev xududida 4ta fermer xo‘jaligining iqtisodiy ko‘rsatkichlari tahlil qilingan. Bunda yuqori hosildolikga erishgan fermer xo‘jaligi yuqori samaradorlikga erishgan.

Taxlil qilgan jadvalda 2014 yilda g‘allachilikka ixtisoslashgan 3 ta massivning faoliyatini ko‘rib chiqilgan bo‘lib, Zangiota massivi ekin maydoni 62 ga, Ittifoq massmvi 150 ga, Turkiston xo‘jaligi 241 ga
3-diagramma. Chinoz tumanining Fermer xo‘jaliklari tomonidan paxta yetishtirish ko‘rsatkichlari taxlili.



4-diagramma. Chinoz tumanining Fermer xo‘jaliklari tomonidan paxta yetishtirish ko‘rsatkichlari taxlili.

bo‘lib, xosildorlik 45,53s/ga. Rentabellik darajasi ham Zangiota fermer xo‘jaligida yuqori 14,7 % ni tashkil etgan. Demak, fermer xo‘jaliklarini boshqaruvdagi kamchiliklarni bartaraf etish yo‘li bilan yuqori samaradorlikka erishish mumkin.

Fermer xo‘jaliklarida boshqarish tizimini takomillashtirish va uning boshqaruv organlari o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirini muvofiqlashtirish maqsadida dastlab vertikal tuzilma bo‘yicha ijrochi xokimiyat organlarining ish
5-diagramma. Chinoz tumanining Fermer xo‘jaliklari tomonidan paxta yetishtirish ko‘rsatkichlari taxlili.



faoliyatini tartibga solish, ya’ni boshqarish bosqichlari bo‘yicha boshqaruv organlari va boshqarish vazifalarini takomillashtirish zarur.
Bugungi kunda inqirozga qarshi choralar dasturini amalga oshirish sharoitida fermer xo‘jaliklarining ishlab chiqarishni boshqarish samaradorligini oshirish uchun quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirishni maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz.

• 
  -fermer xo‘jaliklarining yer maydonlaridan samarali foydalanish va unumdorligini oshirishda irrigatsiya va melioratsiya ishlarini amalga oshirish;
  
• 
  fermer xo‘jliklarida barcha hududlarning tabiiy iqlim sharoiti va yer maydonlarning o‘ziga xos xususiyatlardan kelib chiqib ekinlarni joylashtirish va shunga mos ravishda almashlab ekishni tashkil qilish;
  
• 
  fermer xo‘jaliklarida yuqori hosildorlikka ega bo‘lgan ekin navlarini tanlash, ekinlarning kasallik va zararkunandaalriga qarshi kurashish;
  
• 
  mehnat resurslarini rag‘batlantirish (mehnat unumdorligining oshishi bilan mehnat resurslarining moddiy manfaatdorligni oshirish);
  
• 
  fermer xo‘jaliklarida nooqishloq xo‘jalik mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun imtiyozli kreditlar ajratish va ularni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash;
  
• 
  fermer xo‘jaliklarida ekologik toza qishloq xo‘jalik va noqishloq xo‘jalik mahsulotlari ishlab chiqarshni yo‘lga qo‘yish orqali ularning eksport salohiyatini oshirish;
  
• 
  fermer xo‘jaliklarining xizmat ko‘rsatuvchi korxonalar bilan o‘zaro iqtisodiy munosabatlarini bozor mexanizimi asosida tashkil qilish;
  
• 
  fermer xo‘jaliklarining shaxsiy qishloq xo‘jalik texnikasi va qishloq xo‘jalik mashinalarga ega bo‘lishini ta’minlash maqsadda lizing munosabatlarini bozor talablari asosida yanada takomillashtirish hamda imtiyozli kreditlar ajratish;
  
• 
  fermer xo‘jaliklari rahbarlarini bozor haqidagi, qishloq xo‘jalik ekinlarini yetishtirish agrotexnikasi va qishloq xo‘jalik iqtisodiyoti to‘g‘risida bilim va malakaga ega bo‘lishini ta’minlash uchun ularni o‘qitish va qayta tayyorlash markazlarini ishini yanada takomillashtirish va ularning faoliyatini nazorat qilish chora-tadbirlari ishlab chiqish lozim.
  

Davlat boshqaruv organlarining suv xo‘jaligi tashkilotlarida xo‘jalik mexanizmini tartibga solishdagi roli bevosita iqtisodiy mexanizmlar va moddiy rag‘batlantirish orqali o‘sib borishi lozim.
Fermer xo‘jaligi tashkilotlarida raxbar xodimlarning boshqarish samaradorligini oshirishda kuyidagi tadbirlarni amalga oshirish va ularga amal qilish maqsadga muvofiqdir:
-xorijiy mamlakatlarning tajribalaridan keng foydalangan holda zamonaviy axborot texnologiyalari va kommunikatsiya vositalarini boshqaruv tizimiga keng joriy etish;
boshqaruvning zamonaviy, ilg‘or texnologiyalarini joriy etish, buning uchun fermer xo‘jaligi tashkilotlari rahbarlarini zamonaviy bilimlar asosida muntazam malakasini oshirib borishini tashkil etish;
-ilmiy-tadqiqot va innovatsiyalarni joriy etish ishlarini jadallashtirish, shuningdek xodimlarning tashabbuslarini qo‘llab -kuvvatlash va samarali mehnatini muntazam rag‘batlantirib borish;
-boshqaruv jarayonini to‘liq va ishonchli axborotlar bilan ta’minlash;
-boshqaruv xodimlari tomonidan qabul qilinadigan qarorlar xayotiy bo‘lishligini, ya’ni amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan qarorlar qabul kilinishini ta’minlash, buning uchun boshqaruv qarorlarini ishlab chiqishda tizimli yondashuvdan keng foydalanish, jumladan muammoni chuqur taxlil qilish va o‘rganib chiqish asosida qabul qilish;barcha boshqaruv xodimlari tezkor ishlashini ta’minlash, ya’ni vaqtida axborotlarni olish, qayta ishlash, taxlil qilish, qarorlar qabul qilish va uni ijrochiga yetkazish, bajarilishini nazorat qilish va hokazo;boshqaruv apparati ishonchli bo‘lishi keraq Har - bir mutaxassis bajaradigan vazifasidan, berilgan hukukidan kelib chiqqan holda ishga katta ma’suliyat bilan yondashishini ta’minlash va buning uchun har bir xodimga ishining sifati uchun to‘liq javobgarlikni yuklash; har bir ish bajaruvchi, jamoa bo‘linmalarini imkon qadar samarali, maqsad sari yunaltirilgan birgaliqdagi harakatini tashkil qilish va buning uchun ish bajaruvchilarga samarali ta’sir etish usullari va shakllari hamda xodimlarni moddiy va ma’naviy rag‘batlantirish tizimini takomillashtirish; iqtisodiy o‘zgarishlar va islohotlarga mos ravishda boshqaruv xodimlari tarkibini shakllantirish va takomillashtirish, buning uchun yosh,malakali kadrlarni tanlov asosida ishga qabul qilish; xodimlar ustidan nazoratni bir me’yorda olib borish, tashkilot maqsadiga erishish, izlanish, o‘z ustida ishlashi uchun xodimlarga imkon boricha erkinlik berish va zarur shart-sharoitlarni yaratib berish; tashkilotdasog‘lom psixologik muhitni yaratishga qaratilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish va buning uchun xodimlarning egallab turgan lavozimiga hamda vakolatiga muvofiq vazifa va topshiriklarni tug‘ri va odilona taqsimlash; har bir raxbar o‘z imkoniyati va bajara olishi mumkin bo‘lgan doirasidagi ishlarni bajarishi, ortiqcha vazifalar va yuklamalarni zimmasiga olmaslik;
tashkilotda boshqarish samaradorligiga salbiy ta’sir etuvchi omillarni bartaraf etish, jumladan ichki intizomga rioya etilmaslik xolatlariga chek ko‘yish, har bir xodimni lavozim majburiyatlarini to‘liq bajarishga undash;
Shunday qilib, yuqorida keltirilgan tadbirlarni amalga oshirish va ularga to‘liq rioya qilish fermer xo‘jaligi a rahbar xodimlarning boshqarish samaradorligini oshirish va shu asosda ishlab chiqarishni yo‘lga ko‘yish imkonini beradi.