Aholining asosiy kategoriyalari

9.5.1-rasm. Talab inflatsiyasi³⁷

bunda,
AD – yalpi talab;
SRAS – qisqa muddatdagi yalpi taklif chizig‘i; P – umumiy narxlar darajasi;
Y – milliy ishlab chiqarishning real hajmi; LRAS – uzoq muddatdagi yalpi taklif chizig‘i.
Agar inflatsiya yalpi taklifning qisqarishi oqibatida yuzaga kelgan bo‘lsa (ya’ni xarajatlarning ortishi oqibatida yuz bersa), u holda bunday inflatsiya xarajatlar inflatsiyasi deb ataladi (cost-push inflation). Xarajatlar inflatsiyasi stagflatsiya holatiga olib keladi, ya’ni bu – bir vaqtning o‘zida ishlab chiqarishning pasayib ketishi va narxlar darajasining oshishidir (9.5.2-rasm).

9.5.2-rasm. Taklif (xarajatlar) inflatsiyasi³⁸

bunda,
R – narxlar darajasi;
Y –milliy ishlab chiqarishning real hajmi; AD – yalpi talab;
SRAS – qisqa muddatda yalpi taklif.
Talab inflatsiyasi va xarajatlar inflatsiyasining birlashuvi natijasida inflatsion spiral hosil bo‘ladi (9.5.3 - rasm). Faraz qilaylik, markaziy bank pul taklifini ko‘paytirdi, bu esa yalpi talabning ortishiga olib keladi. Yalpi talab egrisi AD₁ o‘ngga, ya’ni AD₂ ga siljiydi. Natijada narxlar darajasi R₁ dan R₂ ga ko‘tariladi, qisqa muddatda ish haqi stavkasi o‘zgarmas bo‘lganligi sababli (masalan, W₁), bunday holatda real daromadlar
pasayadi (real daromad = nominal daromad/narxlar darajasi, ya’ni narxlar darajasi qanchalik yuqori bo‘lsa, real daromadlar shunchalik past bo‘ladi).

9.5.3-rasm. Inflatsiyali spiral³⁹

bunda,
R – narxlar darajasi; AD – yalpi talab;
Y – milliy ishlab chiqarishning real hajmi; SRAS – qisqa muddatda yalpi taklif.
Ishchilar ish haqi stavkasi darajasini narxlar darajasiga proporsional ravishda oshirilishini talab qiladilar (masalan, W₂ gacha). Bu o‘z navbatida firmalar xarajatlarining ortishiga olib keladi va yalpi taklif egrisi - SRAS₁ ning chapga va yuqoriga - SRAS₂ gacha siljishiga olib keladi. Bunda narxlar darajasi R₃ gacha ko‘tariladi. Real daromadlar yana pasayadi (W₂/P₃ 2/P₂).