Ajiniyoz nomidagi

O`zgartirish  funktsiyasi  tashqi  muhitni  qo`lay  holatda  saqlaydi,  insonni  muhit  bilan 
aloqasini kengaytiradi, uning faoliyatini optimizatsiyalashtiradi.. 
Rezul`tativ  funktsiya  buyumni  maqsadlarini  tavsiflaydi.  Buyum  uchun  iste`molchinig 
talablari muhimdir. 
Integrativ 
funutsiya 
inson 
va 
jamiyatni 
birinchi 
nazarda 
tutadi. 
Bu 
jarayon 
insonni ijtimoiy yaxlitlikka (madaniyatga, xalqqa, ijtimoiy 
guruhga, oyilaga) aloqadorligini tushunishni nazarda tutadi. 
Estetik 
funktsiya 
har 
xil 
xalqlar 
tomonidan 
turlicha 
tushunilgan. 
Masalan, ba`zi xalqlar tana 
shaklini deformtsiya qilishgan, korset 
kiyishgan va x.k. 
Damba-dam 
estetik 
funktsiya 
ikkkinchi 
darajali 
bo`lgan. 
Masalan, 
diniy 
funktsiya 
- 
SHarq 
kostyumida, 
ijtimoiy 
va 
estetik 
- 
Evropa 
kostyumida, utilitar va himoya funktsiyalari 
esa - ishlash uchun 
mo`ljallangan kostyumida ifodalanadi. 
Bolalar kiyimida asosan utilitar va estetik funktsiyalari ustunlik qiladi. 
Umuman  aytganda,  kostyum  asosan  himoya,  biostimulyatsiya,  ijtimoiy,  belgi,  erotik  va 
estetik funktsiyalarni bajaradi. 

---

24 
 
Kostyum  odamni  issiq-sovuqdan,  hayvon  va  hasharotlardan,  korxona  sharoitlaridan  va 
x.k. saqlaydi. 
Xalq kostyumlarda sehr-jodulardan himoya qiladigan elementlari mavjud (tumorlar, ko`z 
munchoqlar, amulet va talismanlar va b.). 
Kostyum begona psixologiya va ahloqlardan himoya qiladi. Masalan, noxayrixohlik sharoitda 
kiyimni barcha tugmalarga tugmalashardi. 
Belgi funktsiyasi asosan bezaklar yordamida ifodalanadi. 
Tarixiy  va  zamonaviy  kostyum  biostimulyatsiya  funktsiyani  bajaradi.  Kostyum 
yordamida  odamni  kasal  qilish  yoki  sog`aytirish  mumkin.  Ammo,  kostyum  o`zgaruvchan 
bioqobiq  sifatida  insonning  xayotiy  jarayonlarini  yaxshilashga  yordam  bergani  to`g`risida  xali 
tadqiqotlar o`tqazilmagan, garchi tarixda bunga ko`p misollar bo`lsa ham: biostimulyator sifatida 
tanani turli joylarini bo`yash, gardishlar, og`ir osilchoqlar, sirg`alar, tojlar va x.k. taqish. 
Kostyumning 
biologik 
aspektini 
o`rganish 
optimal 
issiq 
va 
energohimoya 
xususiyatlarini 
ta`minlaydigan loyiha yaratishga yordam 
beradi. 
Modada o`z funktsiyalari va omillashtirish qonuniyatlari bor. 
Etakchi  funktsiyalaridan  biri  –  biostimulyatsiya  va  yangilanishdir.  Bu  funktsiya  inson 
qiyofasini faqat mavsum, iqlim va jugrafik sharoitlaga mos yangilanmasdan, hayotiy jarayonlarni 
stimullashtirib, ularni normal bo`lishiga imkon beradi. Uning ritmi tabiiy ritmlariga mos bo`ladi. 
Hamma 
tan 
olgan 
modaning 
funktsiyasi 
– 
ijtimoiy. 
G.Dj..Blyummer 
modaning 
ijtimoiy funktsiyasini quyidagicha taqsimlaydi : moda- 
fantaziyaning beg`araz o`yini, odamlarning injiqligini natijasi; moda - 
odatlarni hukumronligidan xalos bo`lishiga imkongiyat 
beradigan vosita; 
moda - sanktsiyalangan tavakkalning bir turi; moda - shaxs o`z o`zini namoyon etish vositasi; 
moda - yordamida sinflar ajralib turadi. 
Moda  demokratlashsa  ham  (shakl  oddiylashadi  va  haddan  tashqari  utilitarlashadi), 
kostyum muayyan ijtimoiy sinf belgisini namoyish etadi. 
Kostyum tarixi barcha davrlarida erotik funktsiyani bajargan. Ayollarning uzun yumshoq 
va  yupqa  kiyimlari  harakatda  tana  shakllarini  ko`rsatardi.  Asosiy  qoyida:  tana  qanchalik  berk 
bo`lsa, shunchalik erotik ta`sir etadi, ya`ni libos ko`rish uchun emas, balki tasavvur etish uchun 
imkon  berishi  lozim.  Utgan  davrlar  ko`ylaklarida  chuqur  dekol`te  bo`lardi;  agar  dekol`te 
kichiraysa, bo`ksa shaklini kattaytiradigan turnyurni (sun`iy moslama) kiyishardi. Bu ham erotik 
ta`sir etardi. 
Ammo,  kostyumda  erotik  funktsiya  faqat  jins  tomonlarini  ko`rsatmasgan,  zamonaviy 
kostyumda uni inkor qilib, uniseks kostyumi (ma`lum jinsga mo`ljallanmagn liboslar) yaratilgan. 
Masalan, djins shimlar, krossovkalar, beysbolkalar, futbolkalar va b. 
Modada erotik funktsiyasi asosiy bo`lsa, bu ijtimoiy inqiroz bo`lgani belgisidir. 
Belgi  –  bu  moddiy,  his  qilinadigan  elementdir.  Kostyumda  belgi  –  bu  izim,  chunki  uni 
barcha elementlari muayyan ma`noga ega. Masalan, tugma faqat taqilma vositasigina emas, balki 
tizim  belgisidir.  Kostyum  yoqasining  muayyan  geometrik  shakli  -  bu  individuallik  va  konkret 
modani  belgisidir.  SHunday  yoqa  shakli  davr  xossalarini,  ijtimiy  yoki  uslubiy  belgilarini 
ifodalaydi. Masalan, “freza” shakldagi yoqa - ispan Yo`g`onishni; “Mariya Styuart” nomli yoqa - 
ingliz  g`onishni;  marjon  yoqa  –  Misr  fir`avn  belgisi  bo`lgan.  Modani  rivojlanish  asosiy