Али Ҳасанов геосиёсат озарбайжончадан Бобохон муҳаммад шариф таржимаси Тошкент

 Диаспора (юнонча: ѐйилиш) – Миллатнинг анчагина 
қисмининг ўзи мансуб бўлган мамлакат ҳудудларидан ташқарида 
яшаши. 
Диний фундаментализм – Анъанавий диний қадриятларга 
қайтиш. Христиан цивилизациясида протестант (евангелиячи) ва 
православ 
(старообрядчилик) 
фундаментализми 
ажратиб 
кўрсатилади. Ислом фундаментализми чинакам динга қайтиш 
сифатида изоҳланади. У Европадаги Реформация (ислоҳотчилик) 
ҳаракатининг Шарқ намунаси ҳисобланади ва сиѐсий мафкура 
сифатида аксилғарб моҳияти касб этади. 
“Домино назарияси” – Совет Итифоқи мавжуд бўлган 
йилларда кенг ѐйилган эди. Бу назарияга кўра, капиталистик 
системадан бирон-бир мамлакатнинг чиқиб кетиши АҚШнинг 
миллий манфаатларига зарар етказади.
Дунѐ-иқтисодиѐт – Ф.Броделнинг айтишига кўра, муайян 
иқтисодий бирлик (масалан, Ўртаер денгизи ҳавзаси) билан 
характерланадиган қандайдир бирбутун ҳудудий тузилма. 
Дунѐ иқтисодий тартиботи – Трансмиллий капитал ва унга 
қарашли институтлар устунлик қиладиган жаҳон тартиботи. ХХ 

---

459 
асрда Ғарбда барча давлатлар ва халқларни ягона жаҳон 
ҳукуматига бирлаштиришни кўзда тутадиган геосиѐсий мафкура 
шаклланди. Бу мафкура жаҳон гегемонлигига интилаѐтган АҚШда, 
айниқса, кенг ѐйилди. Мондиал ташкилотлар орасида “Халқаро 
Муносабатлар Кенгаши”, “Бильдерберг клуби” ва “Уч томонлама 
комиссия” алоҳида ажралиб туради. Халқаро иқтисодий 
муносабатларда трансмиллий корпорациялар билан бирга жаҳон 
валюта-молия системасининг Бреттон-Вуд институтлари ва Жаҳон 
Савдо Ташкилоти муҳим роль ўйнайди.
“Дунѐ-система” геосиѐсий мактаби – Бу мактабнинг ибтидоси 
И.Валлерстайн ва Ф.Бродел асарларидан бошланган. Анъанавий 
куч геосиѐсатининг маҳдудлигига қарши жавоб тарзида 
шаклланган ва асосий эътиборини геоиқтисодий ѐндашувга 
қаратган. “Дунѐ-система” ѐндашуви тарафдорлари ягона дунѐ-
иқтисодиѐтга халқаро муносабатларнинг давлатлар сиѐсатини 
белгилаб берувчи алоҳида субъекти сифатида қарайдилар.