Amaliy mashg`ulot № karyer ishchi hodimlari tarkibini o`rganish ularga qo`yiladigan talablar. Karyer hodimlarini o`qitish va instruksiya turlari. (4Soat)

Zararli moddaning nomlanishi	PDK kattaligi, mg/m3	Xavflilik sinfi
Organizmga ta’siri qilish xususiyati
Azot oksidlari (NO2 xisobida)	5	3	0
Uglerod oksidi	20	4	0
Oltingugurt suvchil	10	2	0
Olitngugurtli angidrid	10	3
Akrolein	0,2	2
Formaldegid	0,5	2	0, A
3,4 benzapiren	0,00016	1	K
Tarkibida kremniyning kristall ikki oksidi bulgan kremniyli chang:
- 70 % dan yukori	1	3	F
- 10% dan 70% gacha	2	3	F
- 2% dan 10%gacha	4	3	F
Silikatlar va tarkibida silikatlar bulgan chang:
- tarkibida 10% dan ziyod asbesti bulgan tabiiy va sun’iy asbest va asbest jinsli aralashmalar	2	3	F, K
- talka, flogopit va muskovit shaffof minerallari (slyudalar)	4	3	F
- tsement, olivin, apatit, fosterit, loylar, dolomit, oxak, barit, fosforit	6	4	F
Tarkibida kremniy ikki oksidi bulgan kumir va kumir jinsli chang:
- 10% gacha	4	3	F
- 5% gacha (tosh kumir uchun	10	4	F-
- antratsit uchun	6	4	F
Xromli angidrid, xromatlar va bixromatlar ( CrO3 xisobida)	0,01	1	K, A
Ќo‘rgoshin va uning noorganik birikmalari (ќo‘rgoshin buyicha)	0,01/0,005	1
Margumush va uning noorganik birikmalari	0,04/0,01	1	K
Simob noorganik birikmalari	0,02/0,05	1
Kadmiy va uning noorganik birikmalari	0,05/0,01	1
Uran changi:
- eruvchi birikmalar	0,015	1
- erimaydigan birikmalar	0,075	1
Trinitrotoluol	0,5/0,1	2

IZOX: suratda maksimal bir marotaba, maxrajda va bir sonli grafalarda esa zararli aralashmalarn kontsentratsiyasining o‘rta smenali mazmunlari berilgan.
O, A, K, ,F - o‘tkir yo‘llangan, allergik, kantserogen va fibrogen ћarakatlarining zararli moddalari.
6.1-jadvaldagi zararli aralashmalar me’yoriy miќdorlari bo‘lmaganda, shuningdek ular kombinatsiyalashgan ћolda ta’sir etganda - ruxsat etilgan kontsentratsiyalar sanitariya nazorati organlari tomonidan belgilanadi.


2. Ochiq konlar atmosferasiga chang va gazlar kelishini kamaytirish
6.2.1. Ochiq konlar atmosferasiga changlar va gazlar kirishini kamaytirish bo‘yicha tadbirlar kon ishlarining pasayishi va ќazilgan joyning atrof-muћit bilan birga tabiiy ћavo almashinishini yomonlashuvi mobaynida ochiќ kon atmosferasidagi sanitariya-gigiena ћolatining o‘zgarishi prognozidan kelib chiќќan ћolda loyiћa bilan aniќlanadi, shunga bogliќћolda ochiќ kon va uning tashќarisidagi atmosferaga kiruvchi chang va gazlarning tartibga solinishining konkret texnologik, texnik va tashkiliy usullari tanlanishi lozim.
6.2.2. Radiatsiyali xavfli ishlab chiќarishlar ћisoblangan ochiќ konlarda chang va gazlarni ochiќ kon atmosferasiga va ular chegarasidan tashќariga tushishini tartibga solishni tanlash radioaktiv aralashmalarning ishchi zonalari ћavosida yigilib ќolishi mumkinligini ћisobga olgan xolda amalga oshirilishi kerak.
6.2.3. Changlar, zaћarli gazlar va agressiv suvlarni bostirish yoki tutib olish bevosita zararli aralashmalarning ajralish joylarida amalga oshirilishi kerak.
Chang ћosil bo‘lishini kamaytirish uchun avtomobil yo‘llari va ekskavator zaboylari sistemali ravishda sugorilishi, boglovchi ќo‘shimchalarning bu ћollarda ќo‘llash esa sanitariya nazorati organlari tomonidan kelishilgan bo‘lishi lozim.
6.2.4. Chiqindi gazlar tarkibi me’eriy talablarga muvofik bo‘lmasa, ichki yonish dvigateli bo‘lgan mashinalar va jiћozlarning ochiќ konda ishlashi taќiќlanadi.
6.2.5. Ochiq konlar atmosferasini foydali ќazilmalar yonishidan ћosil bo‘lgan gazlar bilan ifloslanishining oldini olish uchun yonginlarni bartaraf etish tadbirlarini nazarda tutadigan profilaktik yonginga ќarshi tadbirlar ishlab chiќilishi va muntazam o‘tkazilishi lozim.
6.2.6. Ishlab chiќarish oќava suvlarini chiќarib tashlaydigan nasos stantsiyalarining kuzatish kuduќlari va skvajinalari ishonchli yopilishi kerak.