Andijon davlat pedagogika instituti m. J. Maxammatova umumiy pedagogika

Boshlangich taʼlimda baxolash mezonlari.
Ma'lumki, boshlang'ich ta'limning maqsadi - bolalarga kelgusida yanada takomillashtiriladigan asosiy mavzulardagi bilimlarni o'rganishlariga yordam berishdir. Bundan tashqari, o'quvchilarni o'zlarini dengizga borib, savollariga javob topish, tahlil qilish, axborot bilan ishlashga o'rgatish muhimdir. O'qituvchilar va o'quvchilarning aniqlik uchun birgalikdagi ish natijalari odatda baholar bilan belgilanadi.
So'nggi yillarda baholash tizimi islohotlar va o'zgarishlarga uchragan, shuningdek boshlang'ich maktabda uning qo'llanilishining muvofiqligi haqida so'ralgan. Odatiy va tuyulgan qat'iyatli bo'lishiga qaramasdan, bu erda ratsional donlar mavjud, chunki boshlang'ich maktabda o'qituvchilar tomonidan talabalarga munosabatning ob'ektivligiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan baholash me'yorlari va talabalardan o'rganish uchun samarasiz tashqi motivatsiya shakllanadi. Ta'lim sohasidagi innovatsiyalar bir qator Evropa mamlakatlarining tajribasini qabul qilishni va umuman olganda, bir qator fanlardan o'quvchilarni baholashni bekor qilishni taklif qiladi.
Boshlang'ich maktabda baholash mezonlari bevosita mavzuga bog'liq. Ularning har biri uchun talaba bir yoki boshqa baho olish uchun bir qator talablarni bajarishi kerak. Bundan tashqari, "qo'pol" deb hisoblangan xatolar ro'yxati va markaning pasayishi ta'sir qilishi kerak, va "ahamiyatsiz" bo'lganlar ham bor. Talablar, ish turiga qarab og'zaki yoki yozma ravishda farqlanadi.
O’quvchilarning o’quv-biluv faoliyatlari nazorati natijalari o’qituvchi tomonidan qo’yilgan baholashda o’z ifodasini topadi. Baholash —bu bilim, ko’nikma, malakalarni o’zlashtirilganlik darajasini aniqlash. Baholashning miqdoriy ifodalanishi bahoda aks etadi.
Baho -bu o’quvchilarni bilim, ko’nikma, malakalarini raqam va ballar orqali shartli ifodalash miqdori.
Ta’lim natijasi nafaqat baho orqali, balki boshqa vositalarda ham baholanishi mumkmin. Masalan og’zaki maqtov, minnatdorchilik bildirish, faxriy yorliq yoki medallar bilan taqdirlash orqali amalga oshirilishi mumkin.
Bilim sifatini aniqlashdagi yagona yondashuv ob’yektiv baholash hisoblanadi. Bilimlarni baholash o’quvchiga ta’sir etishning eng nozik jihatlarini ifodalaydi. Bilimga o’ta yuqori darajada baho qo’yish o’quvchini bilim olishga ruhlantirishi mumkin, lekin taltaytirib yuborishi ham mumkin. O’quvchiga past baho qo’yish o’quvchini bilimlarni olishga yo’naltirishi ham. qiziqishini pasayishiga ham sabab bo’lishi mumkin.
Talabalar o’quv-bilim faoliyati natijalarini reyting usulda nazorat va baholashning an’anaviy usullardan afzalligi shundaki, u talabani uzluksiz, mustaqil o’qishga o’rgatadi, ularda o’quv ishlari o’rganiladi, muvaffaqqiyatli intilishni shakllantiradi. Reyting tizimida yozma, og’zaki baholash bilan birga test sinovlaridan keng foydalanilmoqda. Uning afzalliklari:
1. Nazorat va baholashning xolis instrumenti, uni to’g’ri tashkil etish, uning natijalari testlashtiruvchining shaxsiga bog’liq bo’lmaydi.
2. U texnologik xususiyatga ega, to’la guruhni keng qamrovli material asosida nisbatan qisqa vaqt davomida yalpi baholash imkonini beradi.
3. Testlashtirish, natijalarini tahlil qilish va qayd qilish va rasmiy­lashtirish jarayonlarini avtomatlashtirish uchun qulay.
4. Natijalarni kompyuterga kiritib avtomatik ravishda tahlil qilish imkoniyati mavjud.
Sinovdan o’tuvchiga moslashuvchi kompyuter test sistemalaridan foydalanish imkoniyatlari ham mavjud bo’lib, ulardan keyingi topshiriq sinaluvchini avvalgi topshiriqni qay darajada bajarganligiga qarab beriladi.
Oliy o’quv yurtlari faoliyatiga reyting tizimini kirib kelishi, pedagogik testlardan butun o’quv jarayonida foydalanish uzluksiz foydalanish imkonini vujudga keldi. Bugungi kunda barcha fanlar bo’yicha sifatli testlar bankini yaratish zaruriyati bor.Chunki, sifatli testlarni faqat talabalar bilim, ko’nikma va malakalarni o’zlashtirish darajasini aniqlashga, shu bilan birga ularning bilish faoliyatini kuchaytirishga xizmat qiladi. SHuning uchun har bir o’qituvchi, test madaniyatini egallash, o’zi o’qitayotgan fan bo’yicha testlarni talab bo’yicha tuza olishi zarur. Testlarning murakkablik darajasi, ishonchliligi, kengkuchliligi, validligi, didaktik aspektlari tushunchalarini o’qituvchilar anglab olishi lozim.