Tafakkur turlari Shakliga koʻra
koʻrgazmali harakat
koʻrgazmali obrazli, mantiqiy
Koʻriladigan
masalaning
xarakteriga koʻra
Nazariy, amaliy
ijodiylik elementiga koʻra
Konvergent, divergent
yangiligi va noyobligiga koʻra
Reproduktiv, produktiv (ijodiy)
Masalan, olam, uning noyob va murakkab hodisalarini falsafiy oʻrganish faqat
Mantiqiy tafakkur - bu mavxum tafakkur bo‘lib, so‘zlar, so‘zda
ifodalangan bilim, g‘oya va tushunchalarga tayangan xolda bevosita
idrokimiz doirasida bo‘lmagan narsalar yuzasidan chiqargan
xukmlarimiz, mulohazalarimiz bu tafakkurga misol bo‘la oladi.
Ko’rgazmali - obrazli tafakkuresa ko‘rgan-kechirgan narsalar va
hodisalarning konkret obrazlari ko‘z oldimizda gavdalangan chog‘da
ularning mohiyatini umumlashtirib, bilvosita aks ettirishimizdir.
Ko’rgazmali - harakat tafakkurining xususiyati shundaki, u ham
odamning real predmetlar bilan ish qilayotgan paytdagi fikrlash
jarayonini nazarda tutadi.
Amaliy tafakkur bevosita hayotda va harakatlarimiz mobaynida hosil
bo‘lgan fikrlarimizga asoslanadigan tafakkurimizdir.
Hayot mobaynida uqiganlarimiz, ma‘lum shart-sharoitlarda konkret
dalillar va nazariy bilimlar asosida mushohada qilgan bilim va
g‘oyalarimiz asosida yuritgan fikrlash jarayoni nazariy tafakkurdir.
157
mavxum, abstrakt tafakkur yordamida mumkin boʻladi.
Aynan ana shunday ijodiy tafakkur divergent shaklda boʻlsa, u ijodiy parvoz,
yangiliklarni kashf etishga asos boʻladi. Fikrning kashf etish, yangilik yaratishga
