Annotatsiya ushbu ma’ruza matnda, mavzular haqida tushuncha, ularning tasnifi, dori preparatlarining yangi avlodlari, tibbiyot amaliyotida eng ko’p qo’llaniladigan xillari haqida axborot berilgan

Xolinomimetik moddalar 
M-xolinoretseptorlarni
qo‘zg‘atuvchi moddalar M-xolinomimetiklar, N-
xolinoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchi moddalar esa N-xolinomimetik moddalar deyiladi. Bir
vaqtning o‘zida M- va N-xolinoretseptorlarni qo‘zg‘atadigan dorivor moddalar mavjud.
M-xolinomimetik moddalar.
Bular muskarin kabi, M-xolinoretseptorni tanlab qo‘zg‘atadigan moddalardir. Ular
yurak qisqarishlari sonini kamaytiradi, yurak ichidagi o‘tkazuvchanlikni pasaytiradi,
bronxlarning silliq mushaklari, me’da-ichak yo‘llari, qovuq yo‘llary tonusini va
motorikasini oshiradi, bezlar (ter bezlaridan tashqari) sekrelsiyasini oshiradi, qorachiq
hajmini kichraytiradi, ko‘zning ichki bosimini pasaytiradi, me’da, ichaklar, qovuq
sfinkterini bo‘shashtiradi. M-xolinomimetiklarga pilokarpin, atseklidin kiradi.
Pilokarpin gidroxlorid 
(Pilocarpini hydrochloridum). A ro‘yxatida. Kukunda, 1
va 2% li eritmalar holida, flakonlarda 5 va 10 ml dan, 1 va 2% li malham, ko‘z pardalari
ko‘rinishida chiqariladi.
Pilocarpus Jaboraudi o‘simligida bo‘ladi.
Asosan ko‘z kasalliklari praktikasida qo‘llaniladi. Ko‘zning rangdor pardasining
doira mushagi qisqarishiga olib keladi, bu o‘z navbatida miozga (qorachiq torayishiga)
sabab bo‘ladi. Natijada ko‘z ichidagi suyuqlikning fontan bo‘shliqlari va shlemm kanali
orqali oqib o‘tishi yaxshilanadi. Ko‘z ichi bosimi pasayadi, bemorlarning umumiy ahvoli
yaxshilanadi.

---

Pilokarpin ta’sirida ko‘zning kiprikka tegishli mushagi qisqaradi. Bu sinn

boylamini bo‘shashtiradi, ko‘z gavhari egriligining o‘zgarishi ro‘y beradi. Egriligining
o‘zgarishi natijasida akkomodatsiya spazmi sodir bo‘ladi, ya’ni M-xolinoblokatorlar
ta’sirini, pastki yarmi M-xolinomimetiklar ta’sirini ko‘rsatadi.
Ko‘z yaqin masofadagi narsalarni yaxshi farq qiladi, uzoqdagilami esa aniq
ko‘rmaydi.
Glaukomani davolash uchun 1-2% eritmalar, 1% yoki 5% li malham, ko‘z
pardalari shaklida qo‘llaniladi.
Atseklidin 
(Aceclidinum). A ro‘yxatida. Kukunda, 3% va 5% li ko‘zga
surtiladigan malham, 1 va 2 ml dan ampulalarda 0,2% li eritma ko‘rinishida chiqariladi.
Ichak qovuq, bachadon tonusini oshiradi, ko‘z doira mushaklarini qisqartiradi.
Glaukomani davolash uchun 3% va 5% li ko‘z tomchilari, ko‘zga qo‘yiladigan
malham ko‘rinishida qo‘llaniladi. Ко’z tomchilari kuniga 3-6 marta tayinlanadi, ta’sir
qilish davomliligi 6 soat va bundan ko‘proq. Malham uxlash oldidan ko‘z qovog‘ining
chetiga qo‘yiladi. Alseklidin shuningdek me’da-ichak yo‘llari va qovuqning
operatsiyadan keyingi atoniyasida tayinlanadi. 0,2% li eritma holida teri ostiga 1-2 ml
dan yuboriladi.
Ishlatib bo‘lmaydigan hollar: bronxial astma, stenokardiya, tutqanoq,
homiladorlik.
Terapiya amaliyolida M-xolinomimetiklar (muxornor zamburug‘ida bo‘ladigan
muskarin)dan zaharlanish hollari uchrab turadi. Zaharlanish simptomlari: qorinda spastik
og‘riq, ko‘ngil aynishi, qusish, so‘lak oqishi, ko‘p tcrlash, qorachiqlarning torayishi,
bronxospazm, puls siyrakligi, arterial bosimning pasayib ketishi, og‘ir hollarda - komatoz
holat, talvasa tutishi, o‘pka shishi. O‘lim nafas olishning to‘xtashi natijasida sodir
bo‘ladi.
Yordam medani yuvishdan, ichish uchun tuz surgi dorilari tayinlashdan,
atsetilxolin antagonists - atropin yuborishdan iborat. Nafas yetishmovchiligida sun’iy
nafas oldirish, oksigenoterapiya qilish zarur. O‘pka shishida yuqori nafas yo‘llaridagi
sekretni burun kateteri orqali tozalanadi, siydik haydovchi dorilar (mannit, mochevina
eritmasi), yurak-tomirlar dorilari (ko‘rsatmalar buyicha) yuboriladi.