Аудит ва сифат назоратининг халқаро стандартлари: I қисм

Тўлиқлик, аниқлик, мавжудлик, содир бўлишлик ва ҳуқуқлар ва 
мажбуриятларга тегишли тартиб-таомиллар
103. Кўпгина 
аудиторлик 
тартиб-таомилларидан 
бир 
қатор 
тақдимномаларга эътибор беришда фойдаланиш мумкин. Масалан, 
давр охирида счет қолдиғининг мавжудлигига эътибор бериш 
бўйича тартиб-таомиллар битимлар туркумининг содир бўлишига 
эътибор беради ва ўринли тўхтатишни белгилашда кўмак бериши 
ҳам мумкин. Бунга сабаб шуки, молиявий инструментлар юридик 
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000

Ҳаққоний қийматни баҳолашнинг натижаларини ўхшаш 
таянч гаровга ва шартларга эга бошқа қимматли 
қоғозларнинг баҳоланиши билан қиёслаш. 

Ҳисоблашларни қайта амалга ошириш. 
Қўш-мақсадли тестлар 
98. Назоратлар тестининг мақсади муфассал тестининг мақсадидан 
фарқ қилишига қарамасдан, бир вақтни ўзида иккаласини ҳам 
амалга ошириш самарали бўлиши мумкин, масалан: 

Назоратлар тестини ва муфассал тестини айнан бир хил 
битим бўйича амалга ошириш (масалан, имзоланган 
шартнома сақланганлигини ҳамда молиявий инструментнинг 
тафсилотлари қисқа баёнда тегишли тартибда қамраб 
олинганлигини тестдан ўтказиш); ёки 

Раҳбариятнинг ҳисоблаб чиқилган баҳоларни ҳосил қилиш 
жараёнини тестдан ўтказиш пайтида назоратларни тестдан 
ўтказиш. 
Аудиторлик тартиб-таомилларининг муддати
24
 
99. Молиявий инструментлар билан боғлиқ рискларни баҳолашдан сўнг, 
келишув жамоаси назоратларнинг режалаштирилган тестларининг 
ва моҳияти бўйича текшириш аудиторлик тартиб-таомиллларининг 
муддатини аниқлайди. Режалаштирилган аудиторлик тартиб-
таомилларининг муддати бир қатор омилларга, жумладан назорат 
операциясининг даврийлиги, назорат қилинадиган фаолиятнинг 
аҳамиятлилиги ва муҳим бузиб кўрсатишнинг тегишли рискига 
боғлиқ тарзда ўзгаради.
100. Баҳолаш ва тақдим этишга нисбатан кўпгина аудиторлик тартиб-
таомилларини давр охирида амалга ошириш зарур бўлса, тўлиқлик 
ва мавжудлик каби бошқа тақдимномаларга нисбатан аудиторлик 
тартиб-таомиллари эса оралиқ даврда унумли тарзда текширилиши 
мумкин. Масалан назоратларнинг тестлари АТ назоратлари ва янги 
24
АХС 330 нинг 11-22 ва 22-23 бандлари аудиторлик тартиб-таомилларни оралиқ даврда 
амалга оширадиган пайтдаги талабларни белгилайди ва бундай аудиторлик далили қандай 
фойдаланилиши мумкинлигини тушунтиради. 

---

АУ
ДИТ
1333
МОЛИЯВИЙ ИНСТРУМЕНТЛАРНИ АУДИТДАН ЎТКАЗИШДА МАХСУС ЖИҲАТЛАР 
ХААИ 1000 
маҳсулотларга рухсатлар каби кўпроқ мунтазам назоратлар учун 
оралиқ даврда амалга оширилиши мумкин. Шунингдек, оралиқ 
даврда янги молиявий инструмент бўйича тегишли поғонадаги 
раҳбарият тасдиғининг далилини йиғиш орқали янги маҳсулот 
тасдиғи устидан назоратларнинг операцион самарадорлигини 
тестдан ўтказиш самарали бўлиши мумкин. 
101. Аудиторлар моделлар бўйича айрим тестларни оралиқ санада, 
масалан, моделнинг маҳсулини бозор битимларига қиёслаш орқали 
амалга ошириши мумкин. Кузатиладиган маълумотларга эга 
инструментлар бўйича бошқа эҳтимолий оралиқ тартиб-таомиллар 
учинчи-томон нархлаш манбаси томонидан таъминланган нархлаш 
маълумотларининг ўринлилигини тестдан ўтказиш ҳисобланади.
102. Муҳимроқ мулоҳазага эга соҳалар кўп ҳолларда давр охирига яқин 
ёки давр охирида текширилади, чунки: 

Баҳолашлар қисқа давр мобайнида сезиларли тарзда 
ўзгариши мумкин бўлиб, баланс санасида оралиқ 
қолдиқларни қиёсий маълумотлар билан қиёслашни ва 
солиштиришни қийинлаштиради; 

Тадбиркорлик субъекти оралиқ давр билан йил якуни 
ўртасида юқори ҳажмдаги молиявий инструмент битимлари 
билан шуғулланиши мумкин; 

Қўлда амалга ошириладиган китоб қайдлари фақатгина 
бухгалтерия даври охиридан кейин амалга оширилиши 
мумкин; ва 

Доимий бўлмаган ёки йирик битимлар бухгалтерия 
даврининг сўнггида содир бўлиши мумкин.