Avtomobil dvigateli va boshqa agregatlarini elektron boshqarish : kasb-hunar kollejlari uchun o'quv qo'llanma

2 .1 2 . Elektromagnitli forsunkalar
E lektrom agnitli fo rsu n k alar yonilg‘in i IY o D ning kiritish kol­
lektoriga kerakli m iq d o rd a va m os kelgan v aq td a purkash u ch u n
xizm at qiladi. «Bosch» firm asining elektrom agnitli forsunkasi (2.12- 
rasm ) berkituvchi nayzali klapan 7, q o biqda joy lash g an va p rujina 
3  bilan bosib turiladigan y akor 2 v a ch u lg ‘am 4 dan iborat. E lektron 
boshqarish bloki (E B B )d an kelgan signalga k o ‘ra, c h u lg ‘am 4  ga 
tok berilganda, u n ing atrofida m agnit m aydoni hosil b o ‘ladi. M agnit 
m aydon ta ’sirida y akor 2  p rujina 3  ning bosim ku ch in i yengib 
yuqoriga ko‘tariladi va purkagichdagi teshik ochiladi. N atijada IY oD
ning kiritish kollektorida yonilg‘i purkash jara y o n i so d ir b o ‘ladi.
Berkitish klapani ning turiga k o ‘ra, elek tro m ag n itli fo rsunka- 
lam in g 3 ta k o ‘rinishi m avjud:
• berkitish e le m en ti sfera k o ‘rinishiga ega b o ‘lgan forsunka;
• shtift klapanli forsunka;
• disksim on klapanli forsunka.
78

---

2 .1 2 -ra sm . E le k tro m ag n itli forsunka:
1 -
b erk itu v c h i nayzali k la p a n ; 
2 -
poM at yak o r; 
3 —
p ru jin a ; 
4 —
e le k tro m a g n it 
c h u lg 'a m i; 
5 -
yonilgN k iritish sh tu tseri.
2 .1 3 . Elektr benzonasoslar
Y o n ilg ‘i p u rk ash tiz im la rid a b e n z in n i ta q sim la sh quv u rig a 
u zatish va y o nilg‘i bosim ini belgilangan ch eg arad a ushlab turish 
u c h u n turli xildagi b e n zo n aso slar ishlatiladi. M asalan , dastlabki 
p urkash tizim larida o ‘zgarm as to k dvigatelli y uritm aga ega b o ‘lgan 
shesternyali nasoslardan foydalanilgan. Y ong‘in xavfsizligini ta ’- 
m inlash m aq sad id a, ularda nasos elektrodvigateldan ikki qatlam li 
zich lag ich lar bilan ajratilgan. A m m o shu darajadagi zichlashtirish 
h am b en zin bugMarini elektrodvigatelning ichki qism lariga o ‘tish
79

---

eh tim o lin i b u tu n la y istisno qilm as 
edi. K ollektor va c h o ‘tka orasidagi 
u c h q u n d a n b en zin b u g la rin in g o ‘t 
olib ketishi natijasida nasosning ish ­
dan chiqishi, b a ’zi hollarda esa avto- 
m o b iln in g o ‘zi h a m y o n ib ketish 
hollari yuzaga kelardi. Bu xususda, 
e le k tro d v ig a te li b e n z o b a k ta s h q a - 
risida, o ‘zi esa b ak ning ichiga jo y - 
lashtiriladigan nasoslar ayniqsa xavfli 
edi (2.13-rasm ).
B a’zi tizim larda foydali ish koef- 
fitsiyenti yuqoriroq b o ig a n plastinali 
n a s o sla r ish la tilg a n . L ek in u la rn i 
tayyorlash texnologiyasi m urakkab,