Avtomobillar va traktorlar alt va erganomikasi va dizayni

Yuk avtomobili, avtobus haydovchisining ishchi vaziyati

Parametming nomi	Belgilanish 2.2- rasm bo‘yicha	O‘lcham, grad.
Gavdani vertikaldan og‘ish burchagi	A1	10.. .25
Gavda va son orasidagi burchak	A2	90... 120
Son va boldir orasidagi burchak	A3	95. ..135
Boldir va ishchi holatdagi o‘ng oyoq yuzi orasidagi burchak	A4	90
Qo‘ltiq burchagi	A5	5. ..50
Tirsak burchagi	A6	80... 160
Musht burchagi	A7	170.. .190
Sonni gorizontalga qiyalik burchagi, kamida	A8	4

Izoh: Agar A₄ burchak berilmagan boisa, unda o‘ng oyoq yuzining ishchi holati akselerator pedalining to‘liq yurishini yarmiga teng qilib olinadi.
2
.2- rasmda va 2.1-jadvalda haydovchi qo‘llarining rul chambaragidagi holatini aniqlovchi burchaklarning qiymatlari ko‘rsatilgan.
2.2- rasm. Yuk tashish avtomobili, avtobus, trolleybus haydovchisining ishchi holatni aniqlaydigan burchaklar (belgilashlar 2.1-jadvalda).

Rul chambaragining diametri ko‘pincha 350...420 mm ni tashkil etadi. Biroq u sport avtomobillarida 280 mm, og‘ir yuk avtomobillari va avtobuslarda - 600 mm gacha bo‘lishi mumkin. Burovchi moment diametr oshishi bilan tabiiyki ko‘payadi, lekin haydovchi rul chambaragiga qo‘yishi mumkin bo’lgan bir xil kuchda erishiladigan aylanishlar tezligi (boshqarish tezligi) kamayadi. Shuning uchun sport mashinalarida kichik, og‘ir mashinalarda esa katta o‘lchamli rul qo’l laydilar, bu ruining kuchaytirgichi ishlamay qolganda xavfsizlikni oshiradi.

R
ul gardishining diametri odatda 30 mm. Tirishishlar, qaysi biri o‘lchamga haydovchi rul chambaragining gardishiga qo‘yishi mumkin bo‘lgan kuch kattaligiga uning qiyalik burchagi sezilarli ta’sir etadi (2.3- rasm). Agarda rul tekisligining deyarli vertikal holatida (vertikalga nisbatan 80°) erishib bo‘ladigan kuchni 100% deb olinsa, deyarli gorizontal vaziyatda (10°) kuch taxminan 25% ko‘payadi. Bu insonning o‘ziga xos anatomik xususiyatlari bilan tushuntiriladi.
1.4-rasm. Rul chambaragidagi kuchning uning qiyalik burchagiga bog‘liqligi
Y
uk avtomobillari, avtobuslar va trolleybuslarning rul chambaragining o‘rindiqqa nisbatan vaziyati tarmoq standarti bilan reglamentlanadi (OST 37.001.413-86)
2.4-rasm va 2.2-jadvalda tushuntiriladi.

1.4-rasm. Haydovchining ishchi o‘miningparametrlari
(belgilashlar 2.2- jadvalda ko ‘rsatilgan).