Axmedova Malohat Ergashevna pedagogika nazariyasi va tarixi

ibn Yahyo al-Jurjoniy al-M asihiy (977-1011 yy.) b o ‘lib, hayoti va 
ilmiy ijodi davom ida k o ‘plab shogirdlar tayyorlagan. Astronom iya, 
m atematika, falsafa, tabobat va boshqa tabiiy fanlar bilan shug'uilangan. 
lekin fan tarixida k o ‘proq tabib sifatida mashhur. Abu Sahl al-M asihiyning 
tabobatga oid asarlari 0 ‘zbekistonlik olim a S.K arim ova tom onidan 
o ‘rganilgan32.
A bu Sahl al-M asihiy tibbiyot sohasiga oid asarlar yozish bilan bir 
qatorda, m a’naviy tarbiya m asalalariga m urojaat qilib, quyidagi fikrlam i 
bildirgan. «O dam zam ondoshlarining eng yaxshi sifatlari vositasida 
o ‘zini shakllantiradi. Inson har qancha aqlli b o ‘lmasin, jam iyat uchun 
foydali ish qilmasa, u kom il emas. Inson k o ‘p bilsa yaxshi, biroq u o ‘z 
bilim larini kengaytirsa, buyuk b o ia d i. Aqllining xatti-harakati har yerda 
o ‘rinli, nodonning harakatlari doimo xavfli», - deydi u. «A gar odam o'zini 
yaxshi bilsa, bu ajoyib sifat, ammo u o ‘z bilimini yanada tinm ay oshirib 
borsa, bunda u haqiqatan ham, u lu g ‘ odam b o ‘lib yetishadi»33. Olimning 
bu fikrlari m a ’naviy tarbiya nuqtai nazaridan qimmatli.
A kadem iyaning yana bir m ashhur vakili, buyuk m atem atik, 
astronom, atoqli shoir Abu Nasr M ansur Ali ibn Iroq (958-1034 yy.) 
b o ‘lib, u A bu R ayhon B eruniyning ustozi va tarbiyachisi.
Abu N asr M ansur ibn Iroqning «Podsho almagiti» kitobida uning 
m a'rifiy tarbiya va pedagogikaga oid fikrlari bayon etilgan. Insonning 
aqliy rivojida tabiiy fanlar aham iyatiga e'tib o r beradi. «Riyoziyot aqlni 
charxlaydi va tasavvurni m ustahkam laydi. Bu fan tugallanm agan fikrni
32 T a ’lim m u a m m o la ri ju rn a li. M a ’m u n a k a d e m iy a sin in g 1000 y illig ig a
b a g ‘ish lan g an m a x s u s soni, 2 0 0 6 . 1-son. - B . 2 5 .
33 H asa n o v S.. X o ra z m m a n a ’v iy a ti d a rg ‘alari. - Т.: A d o la t, 2 0 0 1 . - B .79.
59

---

tushunib olishga o ‘rgatadi, chunki uning boshlang'ich qoidalari m a’lum, 
isboti esa oson. U nda ziddiyat kam b o ‘lib, aqlga ko'm aklashadi, yagona 
g'oyani ilgari suradi», - degan edi34.
Ibn Iroq o 'z davrida «Batlimusi soniy» degan faxriy nom olgan. 
U1 zot Beruniy, ibn Sino, Ham m or kabi allom alar bilan nafaqat ilmiy 
m uloqot olib borgan, balki chin d o ‘st ham b o ‘lgan3S.
A kadem iyaning yana bir a’zosi - Abu Abdulloh M uham m ad