Axmedova Malohat Ergashevna pedagogika nazariyasi va tarixi

Hammor (942-1030 yv.) M a’m un akadem iyasining eng e ’tiborli 
oiimlaridan b o ‘lgan. Uning «Tabiblar bilim ini tekshirish» kitobi 
Xorazmshoh M a’m un uchun yozilgan b o ‘lib, m u allif uni yosh 
tabiblar, shogirdlari uchun amaliy q o ‘llanm a deb bilgan. Akadem iyada 
yigirm adan ortiq tabobat olimi faoliyat yuritgan, har birining o ‘z 
shogirdlari b o iib , ularga kitob, darslik, о ‘git zarur edi. Ibn Hamm orning 
M a’m un akadem iyasidagi faoliyati uning hayotida eng serm ahsul davr 
bo‘lgan. Ibn A bu U sayba guvohlik berishicha, u o ‘n beshta asar yozgan, 
shulardan to ‘rttasi «Insonning yaratilishi va a ’zolari tuzilishi haqida», 
«Tabiblar bilim ini tekshirish», «Al-Kohiniy nom i bilan m a ’lum kasallik 
haqida m aqola» (Epilepsiya turi). «Keksa kishilar tartibi haqida». Ibn 
Hamm orning ilmiy m erosida ilm va m a’rifiy-axloqiy m asalalar keng 
targ‘ib qilingan. U o ‘z asarlarida nutq m adaniyati, qanoat, saxiylik kabi 
xislatlarni ilgari suradi361.
«M a’m un «M ajlisi ulam o»si tarqatilgach, M ahm ud G ‘aznaviy 
Hammorni o ‘zi bilan poytaxtga olib ketadi. Saroyda H am m or Sultonning 
shaxsiy tabibi vazifasini bajaradi, um rining oxirigacha uni davolavdi»372.
Abu M uham m ad ibn X idr al-X o‘jandiy (XI asr) m ashhur 
olim. Uning asarlari M a’mun akadem iyasida yuksak qadrlangan. 
Akadem iyaning olimlari al-X o‘jandiyni astronom ik asboblar yaratuvchisi 
va «asrning noyob hodisasi» deb ta ’riflaydilar. Uning vaqt birligi- 
soniyani belgilashdagi asarlarini «beqiyos kashfiyot» deb ataganlar. 
«Abu M uham m ad ibn X idr al-X o‘jandiy asosan riyoziyot va falakiyot 
bilan shug‘ullangan. Birinchi b o klib, u Yer va osm on jism lari orasidagi 
m asofani o ‘lchaydigan asbob - sekstantini yaratgan. K eyinchalik bu 
asbob «X o'jandiy sekstanti» deb atalgan. Uning «Geometriyadan 
masalalar», «A rifm etik risola» asarlarida m atem atika sohasida erishgan 
natijalari bilan insonlarni m a ’naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalashni o 'z
36 1 T a’lim m u a m m o la ri ju rn a li. M a ’m u n a k a d e m iy a sin in g 1000 yilli[iiga 
b a g ‘ish la n g a n m a x s u s soni, 2 0 0 6 . 1-son. - B . 73.
37 2 B a b a sh e v F. X o ra z m M a ’m u n ak a d e m iy a si a llo m a la rin in g n u i'n a s iv 
a x lo q iy q arash lari. P.f.n. ... d iss. - Т ., 2 0 0 0 . - В. 73.
61

---

vaqtida eng sodda va ishonarli tarzda isbot etgan38.