Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
2014-2730 (2)
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3.2. Məntiq qurğularının real element bazasında qurulması xüsusiyyətləri
- 3.3. Kombinasiyalı rəqəm qurğularının tipik funksional sxemləri 3.3.1 Multipleksor və demultipleksor.
Məsələ 3.1.
) ( ) ( ) ( 1 2 0 2 3 0 3 x x x x x x x x z cəbri məntiq funksiyası verilir. Funksiyanı “Və-Yox “ və “Və-ya-Yox” məntiq elementləri bazisinə çevirmək tələb olunur. Həlli. 1. “Və-Yox” məntiq elementləri bazisi əsasında: )). ( ) (( ) ( ) ( ) ( ) ( 1 2 0 2 3 0 3 1 2 0 2 3 0 3 1 2 0 2 3 0 3 1 2 0 2 3 0 3 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x z 2. “Və-Yaxud-Yox” məntiq elementləri bazisi əsasında: )) ( ) (( ) ( ) ( ) ( 1 2 0 2 3 0 3 1 2 0 2 3 0 3 1 2 0 2 3 0 3 1 2 0 2 3 0 3 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x z 3.2. Məntiq qurğularının real element bazasında qurulması xüsusiyyətləri Məntiq qurğuları yaradılarkən məntiq elementlərinin növü ilə yanaşı onların girişlərinin sayı da məlum olur. Onların girişlərinin sayı həmişə giriş dəyişənlərinin sayına bərabər olmur. Bu zaman iki hal yarana bilər: a) məntiq elementinin girişlərinin sayı cəbri məntiq funksiyasının dəyişənlərinin sayından çox ola bilər; b) məntiq elementinin girişlərinin sayı cəbri məntiq funksiyasının dəyişənlərinin sayından az ola bilər. Bu uyğunsuzluğu aradan qaldırmaq üçün müəyyən qaydalar mövcuddur. Bu qaydaları araşdıraq. Məntiq elementinin girişlərinin sayı cəbri məntiq funksiyasının dəyişənlərinin sayından çox olan hala baxaq. Bundan ötrü aktiv və passiv məntiq səviyyələri anlayışlarını daxil edirik. Aktiv məntiq səviyyəsi giriş dəyişəninin birqiymətli olaraq məntiq elementinin çıxış siqnalını müəyyən edən qiymətinə deyilir. “Və-Yox” və “Yaxud-Yox” elementləri üçün hansı məntiq siqnallarının aktiv olduğunu aydınlaşdırmaq üçün bu elementlərin, onların girişlərinə iki məntiq siqnalının təsir etdiyi haldakı, işçi cədvəlinə baxaq. 1 x 0 x 0 1 x x 0 1 x x 0 1 x x 0 1 x x 0 0 1 1 0 1 0 1 0 0 0 1 0 1 1 1 1 1 1 0 1 0 0 0 68 Cədvəldən görünür ki, “Və-Yox” elementi üçün aktiv məntiq səviyyəsi “0” məntiq siqnalı olur, çünki bu siqnalın heç olmasa elementin girişlərindən birində olması çıxışda birqiymətli olaraq “1” məntiq siqnalını müəyyən edir. Odur ki, “1” məntiq siqnalı bu element üçün passiv olur. “Yaxud-Yox” elementi üçün, deyilənlərə analoji olaraq, aktiv səviyyə “1” məntiq siqnalı olur, çünki bu siqnal çıxışda birqiymətli olaraq “0” məntiq siqnalının yaranmasını təmin edir. Beləliklə: “Və-Yox” passiv aktiv 1 0 ; “Yaxud-Yox” passiv aktiv 0 1 . Qeyd etmək lazımdır ki, n-girişə malik məntiq elementinin girişində hansı sayda aktiv və ya passiv səviyyələrin olmasının əhəmiyyəti yoxdur. Girişlərdən heç olmasa birində aktiv səviyyənin olması vacibdir. Deyilənlərdən birqiymətli olaraq aydın olur ki, məntiq elementlərinin girişlərinin sayını, istifadə olunmayan girişlərə passiv məntiq konstantlara uyğun siqnal verməklə, azaltmaq olar. Belə ki, “Və-Yox” elementinə “1”, “Yaxud- Yox” elementinə isə “0” konstantları verilir. Məntiq elementinin faktiki girişlərinin sayını başqa yolla da azaltmaq olar. Bundan ötrü x x x x x x , teoremlərindən istifadə edilir. Bu teoremə görə məntiq elementinin bir neçə girişinə eyni məntiq dəyişənini vermək olar (şəkil 3.1 ). Şəkil 3.1. “Və-Yox” (a) və “Yaxud-Yox” (b) elementlərinin girişlərinin sayının azaldılması Deyilənlərin iki təcrübi nəticə alınır: 1. Əgər n-girişli “Və-Yox” və ya “Yaxud-Yox” elementlərinin bütün girişlərinə eyni məntiq siqnalı verilərsə, element bu siqnala nəzərən invertora çevrilir. 69 Əgər n-girişli “Və-Yox” və ya “Yaxud-Yox” elementlərinin n-1 sayda girişlərinə passiv məntiq siqnalı verilərsə, element n-ci girişə nəzərən invertora çevrilir (şəkil 3.2). Şəkil 3.2. “3Və-Yox” (a) və “3Yaxud-Yox” elementlərinin invertorlara çevrilməsi Məntiq elementinin girişlərinin sayı cəbri məntiq funksiyasının dəyişənlərinin sayından az olan hala baxaq. Bu hal əvvəlkindən bir qədər mürəkkəbdir. Bu məsələnin iki həllinə baxaq. 1. İlkin minimal dizyunktiv normal formanın (MDNF) üzvləri ümumi məntiq dəyişənlərinə malikdirlər. Bu halda bir neçə elementar hasillər üçün ümumi dəyişənləri ümumi vuruq şəklində mötərizə xaricinə çıxarıla bilər. Misal. 0 1 2 1 2 3 0 3 ) ( x x x x x x x x x z cəbri məntiq funksiyasını “2Və- Yox” bazisinə çevirmək tələb olunur. Həlli: . ) )) 1 ( ( )) 1 ( ) 1 ((( ( ) ( ) )) ( ) (( ( ) ( ) ) ( ) (( ( )) ( ) (( ) ( ) ( ) ( 0 2 2 3 1 0 3 0 2 2 3 1 0 3 0 2 2 3 1 0 3 0 2 2 3 1 0 3 0 2 2 3 1 0 3 0 2 2 3 1 0 3 0 1 2 1 2 3 0 3 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x z 2. İlkin minimal dizyunktiv normal formanın (MDNF) üzvləri ümumi məntiq dəyişənlərinə malik deyildirlər. Bu halda aşağıdakı eyniliklərin birindən istifadə etmək olar: .) ( , ) ( 0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2 x x x x x x x x x x x x 70 Bu eyniliklərin doğruluğu cəbri məntiqin teoremləri ilə asanlıqla sübut olunur, məsələn, ). ( 0 1 2 0 1 2 0 1 2 0 1 2 x x x x x x x x x x x x Qeyd edək ki, bu eyniliklər giriş dəyişənlərinin istənilən sayı üçün doğrudur. Misal. ) ( ) ( ) ( ) ( 0 1 2 0 2 0 1 2 x x x x x x x x x z cəbri məntiq funksiyasını “2Və-ya-Yox” bazisinə çevirmək tələb olunur. Həlli: Cəbri məntiq funksiyasını iki dəfə inversləşdirərək lazım olan çevrilməni əldə edə bilərik: ). ) ( ( ) ( )) ( ( ) )( ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( 0 1 2 0 2 0 1 2 0 1 2 0 2 0 1 2 0 1 2 0 2 0 1 2 0 1 2 0 2 0 1 2 x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x z Verilmiş ilkin cəbri məntiq funksiyasına (a) və onun çevrilməsinə (b) uyğun qurğunun məntiq sxemləri şəkil 3.3 -də göstərilmişdir. Bu sxemlərin müqayisəsindən görünür ki, məntiq elementlərinin girişlərinin sayı azaldıqda istifadə olunan elementlərin sayı artır, yəni məntiq qurğusu mürəkkəbləşir. 3.3. Kombinasiyalı rəqəm qurğularının tipik funksional sxemləri 3.3.1 Multipleksor və demultipleksor. Multipleksor, idarəedici kodun (sözün) idarəsi ilə giriş kanallarından birini, başqa sözlə bir neçə məlumat mənbəyindən birini çıxışa qoşmaq üçün nəzərdə tutulan funksional qurğuya deyilir. Multipleksordan əlaqə xəttini sıxlaşdırmaq üçün, yəni bir neçə mənbədən alınan rəqəm siqnallarını bir əlaqə xətti vasitəsilə ötürmək üçün istifadə edilir. Giriş mənbəyinin seçilməsi S n …S 2 S 1 ünvan kodu vasitəsilə idarə olunur. Əgər ünvan kodu n-dərəcəli ikilik ədəddirsə, onda M=2 n sayda giriş mənbələrindən biri seçilə bilər. Nümunə kimi dördgirişli multipleksorun (4-dən 1-ə) sxeminə baxaq (şəkil 3.4). Bu sxem “VƏ-YOX” və “YAXUD-YOX” elementlərində yerinə yetirilir. DD1 … DD4 məntiq elementləri S 2 S 1 ünvan kodu ilə idarə olunurlar. X1 …X4 məlumat siqnalları üçün hər bir zaman müddətində DD1 … DD4 elementlərindən ancaq biri - ünvan girişlərində “1” siqnalı olan element açıq 71 olur. DD7 məntiq elementi DD1 …DD4 elementlərindən daxil olan siqnalları birləşdirir və inversiya edir. “8-dən 1-ə”, “16-dan 1-ə” kimi multipleksorlar geniş yayılmışlar. Girişlərin sayı çox olduqda sadə multipleksorları piramida şəklində kaskadlarla birləşdirirlər. Şəkil 3.3. İlkin (a) və çevrilmiş (b) ifadələrə uyğun məntiq sxemləri Şəkil 3.4. “4-dən 1-ə” multipleksorunun funksional sxemi 72 Demultipleksor multipleksor vasitəsilə alınmış mürəkkəb məlumat axınını ayrı-ayrı təşkiledicilərə ayıran funksional düyünə deyilir. Demultipleksor qəbul edilmiş ünvana uyğun olaraq, məlumatı çıxışlardan birinə istiqamətləndirir. Digər çıxışlarda isə bu zaman “0” siqnalı olur.“1- dən 4- ə” tipli demultipleksorun “YAXUD-YOX” məntiq elementlərində yaradılmış sxemi şəkil 3.5-də göstərilmişdir. “YAXUD-YOX” məntiq elementinin çıxışında “1” siqnalı onun bütün girişlərində eyni zamanda “0” siqnalları olan halda yarandığından, giriş ikilik X siqnalı DD1 … DD4 məntiq elementlərindən ünvan girişlərində “0” səviyyəli siqnallar olan elementin çıxışında alınır. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling