AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Download 5.13 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Pulun diktaturası
- Lakin neftin qiym ətinin qalxmasının nəticəsində gəlir- l ərin artmasını bəzi iqtisadçıların düşündüyü kimi sanki bir
|
Pulun diktaturası
321 «Holland sindromu» zamanı büdcəyə daxil olan artıq pul kütl əsindən hər ölkə rəhbərliyi istifadə etmək qabiliyyətində de- yil. M əlumdur ki, pul gəlirlərindən iqtisadiyyatın bütün sa- h ələrini idarə edə bilən mexanizm yaranmış olsaydı heç Hol land sindromu baş verməzdi. Ölk
ənin milli valyutasının möhkəmlənməsi, aparıcı xarici val
yutaların məzənnəsinin aşağı düşməsi beynəlxalq alıcılar üçün d
ə sərfəli deyil. Çünki həmin ölkədə istehsal olunan məh- sul
ların, xidmətlərin alınması, dünya bazarına çıxarılması mü- r əkkəbləşir. Əksinə olaraq isə xaricdən gətirilən məhsulların milli valyuta il ə qiyməti aşağı düşür. Ümumiyy ətlə götürdükdə «Holland sindromu» özünü val yutanın məzənnəsinin yüksəlməsində, inflyasiyada və ÜDM-d ə hər hansı bir təbii ehtiyatın payının artmasında göstə- rir. «Holland sindromu» əsasən bir sıra əlamətinə görə müəy- y ən edilir. Bu əlamətlər iqtisadi ədəbiyyatda öz təsdiqini tapmış v ə ayrı-ayrı tədqiqatçılar tərəfindən geniş olmasa da müəyyən şərhi verilmişdir. Bunlar aşağıdakılardır: 1.
Xarici valyutanın ölkənin maliyyə bazarına daxil olması n əticəsində milli valyuta möhkəmlənir. 2.
Milli valyutanın möhkəmlənməsi nəticəsində neftdən kə- nar ixrac m əhsullarının rəqabət qabiliyyətinin aşağı düşməsi prosesinin baş verməsi və onların ixracının azalması. 3.
tab g ətirməyərək təbii sərvətlər istehsalı sahələrinə axını. 4.
diyy ə qabiliyyətinin zəifləməsi. 5.
ə iqtisadiyyatın bütün sahələrində strukturun d əyişməsi, birtərəfli inkişafın baş verməsi. Nəticədə ölkədaxili t ələblə təklif arasında tarazlığın pozulması, iqtisadiyyatın art- ma sı və ölkənin tədiyyə qabiliyyətinin zəifləməsi. Pulun diktaturası
322 6.
Əmək və kapital amillərinin neft və xidmət sahələrinə güc
lü axını baş verir, nəticədə onların iqtisadiyyatda səmərəli- lik göst
əricilərinin səviyyəsi azalır. 7.
Neftd ən gələn gəlirlərin hesabına dövlət büdcəsi artır. Əgər dünya bazarında neftin qiyməti aşağı düşərsə, büdcənin qar
şılaşa biləcəyi təhlükə dərinləşir 1 . Ümumiyy ətlə, hər-hansı bir təbii sərvətlərlə zəngin ölkə- y ə xarici valyuta axını güclənir, «Holland sindromu»nun yaran- ma t əhlükəsi daha qabarıq formada özünü göstərir. T əbii ehtiyatlardan gələn gəlirlər artdıqca «Holland sindro- mu» ölk ədə ilk növbədə balanslaşdırılmış iqtisadi artımda, daha sonra g ələn gəlirlərin düzgün xərclənməsində, səmərəsiz istifadə edilm əsində özünü təzahür etdirir. Holland sindromunu aradan qaldırmaq üçün iqtisadi artım proqnozlaşdırılmalı, balans təmin edilm
əlidir. Bunu elə etmək lazımdır ki, gəlirlərdən səmərəli istifad
ə edilməklə makroiqtisadi stabillik təmin olunsun. Milli valyutanın möhkəmlənməsi iqtisadiyyatda müsbət və m ənfi qiymətləndirilir. Müsbət cəhəti odur ki, ixrac edənlər udur, idxal ed ənlər uduzur. Yerli sahibkarların dünya bazarına çıxışı üçün geniş imkanlar yaranır. Lakin, milli valyutanın möh- k əmlənməsinin mənfi nəticələri də olur. Bunlar aşağıdakılardır: 1.
Ölk ədə istehsal olunan məhsulun qiyməti yüksəlir. 2.
Ölk ənin valyutası dünya bazarındakı təbii ehtiyatların qiy- m ətindən asılı vəziyyətə düşür. 2 T əbiidir ki, qiymətlər yüksələn- d ə gəlir çox olur. Bu halda valyutanın məzənnəsi artır. Qiymətlər aşağı düşəndə isə əksinə.
1 Qeyd: Bu əlamətlər iqtisadi ədəbiyyatlarda məzmunca eyni, formaca müxt
əlif şəkildə şərh olunur. Məsələn, bax: Manatın bahalaşması və iqtisadi in kişaf: “Holland xəstəliyi”nin məzmunu və əlamətlərinin tədqiqi. Bakı.: 2005, s. 66. 2 Qeyd: Bazar münasib ətləri şəraitində inkişaf etmiş dövlətlərdə milli valyuta tamamil ə bazar vasitəsilə tənzimlənir. Bu bazar iqtisadiyyatının tələ- bidir.
Pulun diktaturası
323 3.
Ölk ədə istehsal sahələri yerlərini dəyişir. Hasilat sənayesi emal s ənayesini üstələyir. 4.
Sosial sah ədə ciddi dəyişikliklər yaranır. 1
5.
İqtisadiyyatın digər bütün sahələrinə ciddi ziyan dəyir. Dünya bazarında təbii ehtiyatların qiymətinin artması «Holland sindromu»na g ətirib çıxarda bilərmi? Dünya bazarında təbii ehtiyatların qiymətinin yüksəlməsi id xal mallarının bahalaşması ilə nəticələnir. Benzinin qiyməti ar tır ki, bunun da nəticəsində nəqliyyat xərcləri çoxalır. Lakin neftin qiym ətinin qalxmasının nəticəsində gəlir- l ərin artmasını bəzi iqtisadçıların düşündüyü kimi sanki bir faci ə kimi qiymətləndirmək olmaz. Bizcə başlıca problem g əlirin artmasında deyil, ondan qeyri-neft sektorunun in- kişafı üçün istifadə edilməsindədir. Rusiya iqtisadçıları neftin yüksək qiymətlərinin ölkənin iq tisadi inkişafına nəinki müsbət, həm də mənfi təsir göstərdiyi- ni v ə Rusiya iqtisadiyyatında «Holland xəstəliyi»nin əlamətlə- rini t əsbit etmişlər. Onlar xüsusilə ixracının əsasını təşkil edən yanacaq- enerji sektorunu azaldaraq bu ixracın xammal me- ylinin saxlanmasını qeyd edirlər 2 . Dünyada t əbii ehtiyatların qiymətləri artdıqca istehsalçı ölk ələrin büdcəsində kəskin artım hiss olunur. Hər bir istehsalçı ölk ə bu gəlirlərdən səmərəli istifadə etmək imkanına malik de- yil. B əzən həmin ölkələrdə əhalinin sosial vəziyyəti yaxşılaş- maq əvəzinə pisləşir. Bu özünü ilk növbədə dünya bazarında qiym ətlərin yüksəlməsində, idxal məhsullarının bahalaşmasında göst ərir.
1
G əlirlər bir qrup insanın əlində cəmləşir. Demokratiyanın prinsipləri pozu- lur. Bu şəraitdə dövlət külli miqdarda vəsait sərf etməyə məcburdur. 2 Bax: М.Ершов, В.Лохмачев, В.Татузов, А.Танасова. Российская экономика: актуальные внешние риски. «Российский экономический журнал». 2007.N7-8, с. 109.
Pulun diktaturası
324 7.3. Sabitl əşdirmə fondu və gələcək iqtisadi inkişaf
T əbiətin bəxş etdiyi təbii ehtiyatlar nəsillər arasında əda- l ətli bölüşdürülməlidir. Bunu təbii ehtiyatları olan hər bir ölkə v ətəndaşı dərk etməlidir. Bu baxımdan təbii ehtiyatları zəngin olan ölk ələr müxtəlif adlı və təyinatlı fondlar yaradırlar ki, gə- l əcək nəsillərə müəyyən vəsaitlər qoruyub saxlaya bilsinlər. Elə bu baxımdan da Azərbaycan Respublikasının Neft Fondunun Əsasnaməsində yazılıb ki, Fondun qarşısında qoyulan əsas m əqsədlərdən biri neft gəlirlərinin gələcək nəsillər üçün topla- na raq artırılmasıdırsa, digəri bu gəlirlərdən ölkəmizin cari sosi- al ehtiyaclarını iqtisadi tərəqqi və inkişaf tələblərini nəzərə al- maqla, bugünkü n əsillər üçün istifadə edilməsidir 1 . 1974 v ə 1979-cu illər dünya böhranı neft sahəsində neftin qiym ətinin kəskin surətdə artmasını doğurdu ki, bu da bir sıra in kişaf etməkdə olan ölkələrdə ticarət balansının kəsirinin ya- ran masına səbəb oldu. BVF bu böhranın aradan qaldırılmasına yar dım göstərmək məqsədilə, 1974-cü ilin ortalarında Neft Fon du yaratdı. Fondun əsas vəzifəsi – OPEK-in üzvü olan döv- l ətlərin ehtiyat vəsaitlərinin xarici yardıma ehtiyacı olanlara yö- n əltməkdən ibarət idi 2 . Ümumiyy ətlə, Neft Fondunun strategiyasını müəyyən ed ərkən ən əvvəl neft sektorunun inkişafı nəzərdə tutulur. Bu- nun üçün dig ər sahələrin inkişafı da zəruridir. Belə ki: 1.
2.
İnvestisiya iqlimi sağlamlaşdırılmalıdır. 3.
Regionlarda kiçik v ə orta sahibkarlığın normal fəaliyyəti- ni t
əmin etmək lazımdır. 4.
Ölk ənin infrastrukturu hərtərəfli inkişaf etməlidir.
1 Bax: Wikipedia.org 2 Bax
: Бабков Ф.Д., Иванов Е.Ф., Свечников А.Л., Чаплинский С.П. Сов- ременный глобальный капитализм. – М.: ОЛМА – ПРЕСС. 2003, с. 70.
Pulun diktaturası
325 5.
Maliyy ə-kredit sistemində islahatlar həyata keçirilməlidir. 6.
ənd təsərrüfatı müasir tələblər səviyyəsinə çatdırılmalıdır. 7.
Yoxsulluq t ədricən aradan qaldırılmalıdır. Beyn əlxalq Valyuta Fondunun hesablamalarına görə, dün- ya bazarında neftin qiyməti 44-45 dollar olduğu təqdirdə, Azər- bay
canın Neft Fonduna 2006-cı ildə 2,2 milyard, 2007-ci ildə 6,2 milyard, 2008-ci ild ə 16,6 milyard, 2009-cu ildə 29,2 milyard dollar, 2010-cu ild ə isə 46,5 milyard dollar pul daxil olacağı gözl
ənilirdi. Reallıqda isə vəziyyət belə olmuşdur: Neft Fondunun 2008- ci ild ə 27064,8 milyon, 2009-cu ildə 18147,6 milyon, 2010-cu il- d ə 31522,4 milyon, 2011-ci ildə 38546,5 milyon, 2013-cü il okt- yab rın – 1-ə fondun aktivləri 2013-cü ilin əvvəlinə (34129,4 mil- yon ABŞ dolları) nisbətən 4,9 faiz artaraq 35809,2 milyon ABŞ dol
larına bərabər olmuşdur. Ekspertl
ər bildirirlər ki, 2025-ci ilə qədər əldə olunacaq 200 milyard dollarla ölk ə iqtisadiyyatını elə inkişaf etdirmək olar ki, neft
ə ehtiyac qalmasın. Bu proqnozlardır özünü doğrultmaya da bil
ər. Çünki hal-hazırda neftin dünya bazarında qiyməti hər gün yüks
əlir və aşağı düşür. Ziddiyyətli, təzadlı bir proses gedir. Əgər bütün bunlar n əzərə alınaraq ciddi islahatlar aparılmasa, yaxın gə- l əcəkdə Neft Fondunda toplanan gəlirlərin böyük miqdarda isti- fad əsinə məcbur olacağıq. Bu isə arzuolunmaz haldır. Hazırda dünyanın 15-dək ölkəsində bu tipli müxtəlif fondlar f əaliyyət göstərir ki, təyinatından asılı olaraq onlar şərti olaraq 3 qru pa ayrılır: 1.
əşmə fondları (Alyaska, Venesuela, Kolumbiya, Kü- veyt, Nigeriya, Norveç, Çili). 2.
ələcək nəsillər fondu (Alberta, Alyaska, Kiribati, Küveyt, Oman, Papua – Yeni Qvineya). 3.
Büdc ə rezervi (ehtiyat) fondları (Honkonq, Sinqapur, Esto- niya, CAR). Bel
ə fondlara malik olan dövlətlər onların vasitəsilə ölkələ- rin valyuta bazarını tənzimləyir və ya tükənəcək sərvətlərdən gə- Pulun diktaturası
326 l əcək nəsillər üçün ehtiyat saxlamaq məqsədi güdürlər. Dünya- nın təbii sərvətlərlə zəngin olan bəzi ölkələri iqtisadiyyatlarının sa bit, dinamik, tarazlı, balanslı inkişafı üçün müəyyən ehtiyat fond ları yaradırlar. Buna alternativ fondlar da deyirlər. Belə al- ternativ sabitl əşmə fondu ABŞ-ın Alyaska ştatında hazırda 2 fond –
manent Fund) v ə sabitləşmə fondu olan Konstitusiya Büdcə Ehtiyat Fondu (Constitutional Budget Rezerve Fund) 1 , Çilid ə (Mis Sabitl əşdirmə Fondu), Venesuelada (Makroiqtisadi Sabit- l əşdirmə üzrə Venesuela Fondu), Omanda (Fövqəladə Fond), Rusiyada (RF-nin Sabitl əşdirmə Fondu), Qazaxıstanda (Milli Fond) f əaliyyət göstərir. 1 Qeyd: Yuxarıda göstərildiyi kimi iki neft fondu vardır: Alyaskanın daimi fondu v
ə sabitləşdirici fondu. Daimi fond Alyaska vətəndaşları üçün pul qaza- nan s
ərmayə bazasıdır. Bu fond faydalı qazıntı yataqlarının icarəyə verilmə- sind
ən gələn bütün məbləğin azı 25%-ni, royaltini, satış məbləğindən royalti- ni, federal hökum ətin faydalı qazıntılardan əldə etdiyi gəlirinin bir hissəsini və ştatın aldığı bonusları özündə cəmləşdirir. Fondun vəsaiti hər il yerli qanunve- rici hakimiyy ətin və qubernatorun razılığı ilə xərclənə bilər. Ümumiyyətlə, v əsaitin bir hissəsi Alyaskanın müvafiq vətəndaşlarına dividend kimi verilir və ya qaytarılıb fonda yenidən sərmayə kimi qoyulur. Prinsip etibarı ilə fondun başçısı yerli konstitusiyaya dəyişiklik etmədən vəsait xərcləyə bilməz, bu də- yi şiklik isə yerli əhalinin əksəriyyətinin səsini tələb edir. Sabitl əşdirici fond 1990-cı ildə təsis edilmişdir və ştatın hökuməti büdcə çatışmazlığının öhdəsindən gələ bilmədikdə vəsait ayıra bilər. Fondun illik ar- tımı borc verilən məbləğin həcmi ilə müəyyənləşir, hökumət fonddan götürdü- yü borcu büdc əyə izafi qalıq olan illərdə qaytarmalıdır. Konstitusiya Büdc ə Ehtiyat Fondu isə XX əsrin 80-cı illərinin sonunda neftin bazar qiym ətinin kəskin aşağı düşməsi nəticəsində 1990-cı ildə yaradı- lıb. Fondun yaradılmasında əsas məqsəd ştatın büdcə gəlirlərinin azaldılmasını kompensasiya etm əkdən, o cümlədən maliyyə ili ərzində büdcə kəsirini müəy- y ənləşdirməkdən ibarətdir. Fondun gəlirləri hər il ştatın Konqres tərəfindən mü əyyən edilən vergi gəlirlərinin və royaltının bir hissəsi, həmçinin fondun v əsaitinin investisiya olunmasından əldə edilən gəlirlər hesabına formalaşır. Fondun v əsaitinin xərclənməsi də ştatın Konqresinin qərarı ilə həyata keçirilir. ( Bax: G.Z.Yüzbaşova, Z.S.Abdullayev. Azərbaycanın neft-qaz strategiyası: probleml ər və proqnozlar. Monoqrafiya. Bakı – 2006, s. 138.) Pulun diktaturası
327 ABŞ-ın Alyaska ştatının Daimi Neft Fondu 1976-cı ildə ştatın sakinləri arasında keçirilmiş referendumun nəticələrinə əsasən yaradılmışdır. Fonda ştatın hökuməti tərəfindən neft şir- k ətlərindən alınan vəsaitlərin (vergilər, qazma işləri üçün lisenzi- ya haqqı, neft kəmərlərindən istifadəyə görə ödənişlər) 25%-i köçürülür, m ənfəətin bir qismi isə Alyaska sakinlərinə dividend- l ərin ödənilməsinə yönəldilir. 2005-ci ilin sonunda fondun həcmi 32 mlrd ABŞ dolları, dividendlər isə - adambaşına 845 ABŞ dol- la rı təşkil edirdi. 2000-ci ildən 2005-ci ilə kimi fondun gəlirləri 5,78% s əviyyəsində olmuşdur. Fondun vəsaitlərinin yatırıldığı portfelin t ərkibinə ABŞ şirkətlərinin səhmləri (35%), ABŞ istiq- raz ları (25%), digər ölkələrin istiqrazları (22%), daşınmaz əmlak (10%) v ə digər investisiyalar (8%) daxildir 1 .
yetirir: yerli əhalinin buranı sərt iqlim şəraitinə görə tərk etmə- si nin qarşısını onların sosial rifahının yüksəldilməsi hesabına almaq. H ər il bu şimal ştatının sakinləri fonddan nağd şəkildə 1000 ABŞ dolları alır. Buna baxmayaraq fondun vəsaiti son il- l ər heç də azalmamışdır. Çilinin Mis Sabitl əşmə Fondu 1985-ci ildə valyuta məzən- n əsinin və büdcə gəlirlərinin sabitləşdirilməsi məqsədilə yara- dılmışdır. Onun gəlirlərinin formalaşması mexanizmi aşağıdakı kimidir: h ər il Çilinin Maliyyə Nazirliyi misin hədəflənən baza qiym
ətlərini təyin edir. Əgər real ixrac qiyməti onu üstələyirsə, bu halda g
əlirlərin artıq hissəsi büdcədən Fonda köçürülür. Xüsu- siyy
ət ondan ibarətdir ki, bu qaydalar yalnız dövlət mis şirkətinə münasib
ətdə tətbiq edilir və mahiyyətcə onun üçün əlavə vergi kimi çıxış edir. Hökumət bu vasitələrdən yalnız misin qiymətinin baza qiym ətindən aşağı olduğu hallarda istifadə edə bilər. Fondun v əsaitləri xarici borcun ödənilməsinə benzinin qiymətlərinin 1 Bax: The Economist, 10.11.2005. Pulun diktaturası
328 subsidiyalaşdırılmasına yönəldilir. 2006-cı ilin əvvəllərində Fondda 1 mlrd ABŞ dollarından artıq vəsait yığılmışdır 1 . Venesuelada Makroiqtisadi Sabitl əşmə Fondu 1998-ci ildə, neftin dünya qiym ətləri 1 barelə görə 8-9 ABŞ dollarına kimi düş- düyü zaman, m ərkəzi hökumətin, regionların hakimiyyət orqan- larının büdcələrinin və dövlət neft şirkətinin gəlirlərinin sabit- l əşdirilməsi üçün yaradılmışdır. Əvvəlcə fondun vəsaitlərlə dol- durulması meyarları kifayət qədər sərt müəyyən edilmişdir: əgər neftin dünya qiym əti normativi (1 barel üçün 14,7 ABŞ dolları) üst
ələyirsə, bu halda hər növbəti dollar fonda köçürülür. Daha sonra fondun g əlirlərinin formalaşması sxemi dəyişdirilərək aşağıdakı kimi müəyyənləşdirilmişdir: son 5 ildə neft qiymət- l ərindən irəli gələrək büdcənin və neft şirkətlərinin büdcələrinin baza g əlirləri hesablanır və baza ölçüsündən artıq olan bütün daxilolmalar fonda yön əldilir. Resurslar fonddan yalnız həmin ildə neft ixracından əldə edilən gəlirlər baza səviyyəsindən aşağı olduğu, yaxud fondun resursları göstərilən beşillik orta səviyyənin 80%-d ən artıq təşkil etdiyi halda götürülə bilərdi. Son halda artıq resurslar dövl ət borcunun ödənilməsində istifadə edilir 2 .
ən hasil etməyə başlamışlar. Bu ölk
ədə 1980-cı ildə Dövlət Ümumi Ehtiyat Fondu, 1993-cü ildə is ə, əlavə olaraq, Neft Fondu yaradılmışdır. Burada əsas məqsəd – zaman keçdikc ə neft sektorundan daxil olan azalmaqda olan g əlirləri əvəzləməkdir, çünki proqnozlara görə neft resurslarının tük ənməsi təxminən 15-20 ildən sonra baş verəcəkdir. Fondun ya radılmasının digər məqsədi gələcək nəsillər üçün əmanətlərin yığılması kimi bəyan edilir, lakin Fondun vəsaitləri çox vaxt xa- rici t
əcrübələrdə meydana gələn büdcə kəsirinin aradan qaldırıl- ma sı üçün istifadə edilirdi. Fonddan vəsaitlər maliyyə və enerji resursla rı üzrə Şuranın təqdimatı əsasında Nazirlər Kabinetinin
1 Bax: www.opec.ru/1337777.html 2 Bax:
Основные направления единой государственной денежно-кре- дитной политики на 2006 год. Pulun diktaturası
329 q ərarı ilə ayrılır. Fondun fəaliyyətini tənzimləyən qaydalar dəfə- l ərlə dəyişdirilmişdir. İlk dövrlərdə Fonda bütün neft gəlirlərinin 15%-i köçürülürdü. 1986- cı ildə bu 5%-ə kimi aşağı salındı, 1989- cu ild ən isə neftin bir barrelinə görə 15 ABŞ dollarlıq qiyməti üs- t ələyən bütün gəlirlər Fonda köçürülməli idi 1 .
t əcrübəsinə malik olan bir ölkə kimi daha çox diqqəti cəlb edir. Qeyd ed ək ki, Şimal dənizinin dayaz sularında neft və təbii qa- z ın geniş ehtiyatları 50 il bundan öncə kəşf edilmişdir. 1965-ci ild ə Böyük Britaniya və Norveç dəniz akvatoriyasının milli sek torlara bölüşdürülməsi haqqında razılaşmanı imzalamışlar. Norveç iqtisadiyyatı həm təsərrüfatın yüksək texnologiyalı sah
ələri hesabına, həm də inkişaf etmiş ixracyönümlü neft və qaz s ənayesi hesabına inkişaf edir. Norveç xarici ticarətdən güclü asılı olan ölkələr sırasına aiddir. Norveç iqtisadiyyatının güclü sah
ələrindən olan alüminium sənayesi tamamilə xarici xammala əsaslanır, lakin onun məhsulu bütünlükdə ixrac olunur. Norveç hasil edil ən neftin 90%-ni, təbii qazın isə az qala hamısını, təda- rük edil ən və süni yetişdirilən balıqların 90%-ni ixrac edir. Avto- mobill ərə, maşınqayırma məhsullarına, təyyarələrə, məişət texni- ka sına, bir çox sənaye avadanlığına, istehlakçıların mallara və ər- zağa olan ehtiyacları isə tamamilə idxal hesabına təmin edilir. Norveçin xarici borcu mövcud deyil, o xalis xarici kreditor ölk ə- dir. 2009-cu ilin m əlumatlarına əsasən onun qızıl-valyuta ehti- yat
larının həcmi 35 mlrd ABŞ dollarından artıqdır. Norveçd
ə Dövlət Neft Fondu 1990-cı ildə yaradılmışdır. Hökum
ət fondu iki problemlə (əhalinin qocalması və neft hasi- la tının həcminin azalması) üz-üzə qaldıqda yaratmaq qərarına g əldi. O, həm makroiqtisadi sabitləşdirmə, həm də “gələcək nə- sill ər fondu” rolunu yerinə yetirir. Norveçin Neft Fondu iki funk siyanı yerinə yetirir: sabitləşdirici və əmanət. Fondun vəsa- itl ərlə doldurulması qaydası hökumət tərəfindən müəyyənləşdi- 1 Bax: http://www.forbes.ru |
