B. G. Pürliýew, E. G. Rahmanowa, M. B. Meläýewa TÜrkmenistanyň ykdysadyýeti

JIÖ = W + R + P + I + T + A – milli girdeji.
Bu ýerde: w – iş haky, R – renta, P – peýda, I – göterim, T – salgyt, 
A – amortizasiýa.
Soraglar we ýumuşlar:
1. Ykdysady ösüş näme?
2. Ykdysady ösüşiň nähili şertleri bar?
3. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe milli ykdysadyýetiň 
ösüşini gazanmak üçin haýsy şertler gerek?
4. Türkmenistanda telekeçiligiň ösüşiniň nähili aýratynlygy bar? Mysal-
laryň üsti bilen gürrüň beriň.
5. Milli hojalygyň ösüşi haýsy makroykdysady görkezijiler bilen kes-
gitlenýär? 
6. Jemi milli önümiň we jemi içerki önümiň tapawudyny aýdyň.
7. Jemi içerki önüm haýsy usullar boýunça hasaplanyp bilner? Olar 
barada aýdyp beriň.

---

52
IV. 
JEMGYÝETçILIK ÖNÜMçILIGINIŇ ESASLARY
§1. Jemgyýetçilik önümçiligi
Adamlaryň we jemgyýetiň ýaşaýşynyň esasynda hojalyk işi we 
önümçilik durýar.
Önümçilik – bu adamlaryň tebigatdaky zatlara täsir etmek bilen 
maddy we ruhy nygmatlary öndüriş işidir. 
Önümçilik üç sany ýagdaýyň ýagny adam zähmetiniň, zähmet 
predmetleriniň we zähmet serişdeleriniň özara täsir edişmekleri arka­
ly amala aşýar.
Zähmet – maddy we ruhy nygmatlary we hyzmatlary döretmek 
boýunça adamlaryň maksadalaýyk amala aşyrýan işi.
Zähmet predmetleri taýýar önüm döretmek üçin adamyň öz 
zähmetini siňdirmek bilen täsir edýän zatlarydyr.
Zähmet serişdeleri – bu adamyň zähmet predmetlerine täsir 
etmek üçin ulanýan gurallarydyr. Meselem, senagat önümçiliginde 
çig mal zähmet predmeti, stanok zähmet serişdesi bolup durýar.
Haýsydyr bir harydy öndürmek üçin zerur bolan zähmet pred­
metleri we serişdeleri bilelikde önümçilik serişdelerini emele getirýär.
Nygmatlaryň önümçiligi, birinjiden, adam bilen tebigatyň özara 
täsir edişmegini, ikinjiden bolsa, öz hojalyk işiniň barşynda adamla­
ryň öz aralaryndaky gatnaşyklary beýan edýär. Arabaglanyşyklaryň 
birinji kysmyna öndüriji güýçler, ikinjisine bolsa, ykdysady gatnaşyk-
lar diýilýär. 
Öndüriji güýçler önümçilik serişdeleriniň we işçi güýjüniň özara 
baglanyşykdaky köplügidir.