B. G. Pürliýew, E. G. Rahmanowa, M. B. Meläýewa TÜrkmenistanyň ykdysadyýeti

Önümçiligiň netijeliligi (N
ö
) umumy şekilde onuň peýda ýa-da 
girdeji görnüşindäki netijeleriniň (G) harajatlara (H) gatnaşygy 
hökmünde hasaplanylýar, ýagny:
n
ö
 = G : H · 100 %. 
Harytlaryň we hyzmatlaryň dürli görnüşlerini öndürmegiň ýa-da 
bu ugurdaky maýa goýum taslamalarynyň deňeşdirme netijeliligi­
ne (n
d
) baha berilmegi deňeşdirme ýagdaýyna getirilen harajatlaryň 
deg şirip görülmegi arkaly kesgitlenýär hem-de şol görkezijiniň iň az 
bolan ýagdaýy has netijeli hasap edilýär:
n
d
 = H + N
k
 · M.

---

60
Bu ýerde: h – gündelik önümçilik harajatlaryny, M – maýa 
goýumlary, n
k
 – netijeliligiň düýpli maýa goýum harajatlaryny gün­
delik önümçilik harajatlary bilen deňeşdirerlik ýagdaýyna getirmek 
üçin ulanylýan kadaly koeffisiýenti. Senagatda we oba hojalygynda 
häzirki wagtda ulanylýan tehnolologiýalar mahalynda bu koeffisiýent 
0,12–0,15 aralygynda bellenilýär. 
Soraglar we ýumuşlar:
1. Önümçilik näme?
2. Öndüriji güýçleri we önümçilik gatnaşyklary nämäni aňladýarlar?
3. Maddy önümçilik näme? Mysallaryň üsti bilen aýdyp beriň.
4. Maddy däl önümçilik näme? Ol barada mysal getiriň.
5. Maddy önümçilik bilen maddy däl önümçiligiň näme tapawudy bar?
6. Önümçiligiň nähili şertleri bar?
7. Jemgyýetde haýsy nygmatlary ulanýarlar?
8. Dört sany tapgyr: önümçilik, paýlaýyş, alyş-çalyş we sarp ediş bara-
da düşünje beriň.
9. Ýönekeý we giňeldilen üznüksiz önümçiligiň näme tapawudy bar?