B. O. Bekn azarov
Download 4,41 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- (Brassisa)
- Birlamchi gidrotofitlarga
- Haqiqiy kserofitlarga
|
0 ‘simlik gullarida labchalar juda kam bo‘lganligi tufayli nisbatan oz miqdorda suv bug‘lantiradi, ular uzib olingan holda ham suvli muhitda uzoq vaqt o‘z holatini saqlab qolishi mumkin. K u tik ular transpiratsiya. Barg og‘izchalari ochiq holatdaligida kutikular transpiratsiyaning miqdori juda kam bo‘ladi. Ammo qurg‘oqchilik sharoitda bo‘lgani kabi labchalar yopiq bo‘lganda kutikulyarranspiratsiyaning miqdori katta b o iib 50% gacha yetishi mumkin. Ammo kutikulyar transpiratsiyaning miqdori barglarning yoshiga ham
bogMiq. Masalan, yosh barglarda kutikular transpiratsiyaning darajasi umumiy miqdordan -50% bo‘lsa, yetuk barglarda ushbu ko‘rsatkich ~10%. Barglar qarib borishi bilan kutikulalar darz ketib yemirila boshlaydi va kutikular transpiratsiyaning miqdori ham birmuncha ortishi mumkin. Kutikulyar transpiratsiyaning eng yuqori miqdori labchalar doimo ochiq holatda bo'lgan, suvda suzib yuruvchi o‘simliklarda kuzatiladi. Ulardagi umumiy transpiratsiyaning miqdori 180-400 mg/sm 2 soat
bo‘lsa, kutikulyar tranpirasiyaning miqdori ~50%. Biz quyida ayrim guruh o‘simliklar uchun umumiy va kutikular transpiratsiya’ning miqdorlarini keltiramiz. O'simliklar Umumiy Kutikulyar guruhi transpiratsiya transpiratsiya (mg/sm2)
(%) Ikki pallali o ‘simliklar 170-25
-
% Buta o‘simliklar 60-70 5-10%
Doimo yashil o‘simliklar 45-55
2-3% 0 ‘rmon daraxtlarida 9-10
-
% Mevali daraxtlarda 8-9 17-24%
Shuni aytib o‘tish lozimki, tropik o‘rmon daraxtlarida kutikular transpiratsiya bo‘lmaydi. 0 ‘simliklarda suvning bug‘lanishi qisman darajada kurtaklar va meva organlaridan ham bug‘lanishi mumkin. Masalan, kungaboqar savatchasidan, ko‘knori ko‘sagidan va qalampir mevasidan shu o4simIiklaming barglarining bir birlik yuzasiga nisbatan ancha ko‘p miqdorda suv bug‘lanishi kuzatiladi. G uttatsiya. Bu hoi namlik darajasi o‘ta yuqori joyda o‘suvchi o ‘simliklarga, xususan, tropik sharoitga xos xususiyatdir. Bunda 111 barglardagi maxsus gidatodlar (barg tishchalari) orqali suv aralash shira ajraladi. Guttatsiya holati transpiratsiya jarayoniga yordam berib o ‘simliklarda suvning harakatlanishiga va ildizlarga mineral tuzlarning yutilishiga yordam beradi (IV.12-rasm). Bizning sharoitimizda, boshoqdoshlar oilasi vakillarida bahor va kuz ovlarida yaqqol kuzatilishi mumkin. IV.12-rasm . Karam (Brassisa) barglari gidatodlari: x 200 (K.Ezay,1980) 1—traxeidlar, 2-epitema, 3 -o g ‘izchalar P eriderm al tran sp iratsiy a. Daraxtlarning po‘kaklangan qobig‘idan ham oz miqdorda boMsada suv bugManib turadi. Bu suvning miqdori daraxtlarning turiga xos boMgan peridermalarning tuzilishiga, qobiqdagi yoriqlar va yasmiqchalaming o ‘tkazuvchanligiga bogMiq. Masalan, buk, yel, qarag‘ay daraxtlarining po‘stlogM silliq va pishiq boMganligi tufayli, terak, dub, chinor va qarag‘ay daraxtlari po‘stloqlariga nisbatan kam suv yo‘qotadi. Ayrim hollarda, ayniqsa qish faslida poya va novdalardan ko‘p suv yo‘qotganligi sababli daraxtlar suvsizlanadi va qurib qoladi.
T ranspiratsiya jadalligi. Bu 1 m 2 barg sathidan 1 soat davomida bugMatilgan suv grammlar hisobidagi miqdoridir. Transpiratsiya jadalligiga yorug‘likning ta’siri anchagina kattadir. Masalan, ko‘pchilik hollarda yorugMikda, ya’ni kunduzi bu kursatkich 15-250 g/m2 boMsa, kechasi 1-20 g/m 2 ga tengdir. G‘o‘zada jazirama issiq kunlari transpiratsiya jadalligi 45-120 g/m
soatni tashkil qiladi. Shuningdek, barglardagi tranpirasiya jarayonining jadalligiga shamolning ta’siri ham katta. Masalan, shamolning tezligi 6-8 m/soniya darajasigacha transpiratsiya jadalligi ortib boradi, lekin shamol tezligining bundan ortishi uning borishiga ta’sir qilmaydi. Transpiratsiya jadalligiga tuproq qurg'oqchiligi ayniqsa katta ta’sir qiladi. Masalan, tuproq namligi 79,1% boMganda g‘o‘za barglarning suvlilik darajasi 74,9%, so‘rish kuchi S=0,96 MPa boMganda transpiratsiya jadalligi 113,4 g/m 2 soat boMsa, tuproq namligi 49,7% boMgan tuproqlarda o ‘sgan g‘o‘za barglarida ushbu ko‘rsatkichlar mos ravishda 70,5;%, S=2,36 MPa, va 53,9 g/m"'. Transpiratsiya koeffisiyenti. Bu o ‘simlik tomonidan lg quruq organik modda hosil qilish uchun sarflangan suvning miqdoridir. Transpiratsiya koeffisienti ko‘rsatkichi o‘simliklaming turiga, ayrim hollarda ulaming naviga ham bogMiqdir. Shuningdek, transpiratsiya koeffitsiyenti fotosintezning xiliga ham bogMiqdir. Masalan, S
o‘simliklari boMgan g ‘o ‘zada transpiratsiya koeffitsiyenti ko‘rsatkichi 570 g boMsa, sholida-680, bug‘doyda-540, arpada-520, bedada-840, loviyada 700, qarag‘ay va yel daraxtlarida 230-300 g.ga boMsa, S 4 o‘simliklarida transpiratsiya koeffisiyenti birmuncha kam boMadi. Masalan, ushbu ko‘rsatkich makkajo'xorida 370 g boMsa, portulakda yanada kam 280 g atrofida boMadi. T ranspiratsiya unum dorligi. Bu 1000 gr suv sarflaganda hosil boMadigan organik moddaning miqdoridir. Ko'pchilik o‘simliklarda ushbp ko‘rsatkich 2-3 g, ya’ni o‘simlik tanasi orqali oqqan suvning 99,8% transpiratsiyaga, qolgan 0,2% esa organik moddalamig sinteziga sarf boMadi. Transpiratsiya natijasida yuzaga kelgan so‘rish kuchining kattaligi o‘simlik turiga va xiliga bogMiq. Daraxtlarda bu kuch ildiz bosimidan bir necha marta yuqori boMsa o‘t o ‘simliklarida aksincha, ildiz bosimi yuqori boMadi. Transpiratsiya jarayoni tufayli, o‘simlik tanasining harorati atmosfera haroratidan pastroq boMadi. ChoM, sahro va dasht o‘simliklarining tanasi harorati soyadagi o‘simlikga nisbatan 5-6°C 113 yuqori bo‘ladi va fotosintez uchun qulay sharoit tug‘diradi. Barg og‘izchalari ochiq boMadi. I V .ll. TU R LI E K O L O G IK GURUH О ‘SIM LIK LA RID A SUV ALM ASHINUVI XUSUSIYATLARI 0 ‘simliklar dunyosi o ‘zlaridagi suv almashinuvi xususiyatlariga qarab quyidagicha boMinishi mumkin.
yo‘qotish mexanizmlari tufayli ozod boMadilar. Birlamchi gidrotofitlarga suv o ‘tlari kirsa, ikkilamchi gidrotafatlarga o ‘zlarida suv o‘tlari va yer o ‘sti o‘simliklari xususiyatlarini to‘plagan gulli suv o ‘simliklari kiradi.
tuban yashil suv o ‘tlarining Protosossales guruhi, zamburugMar, lishayniklar kiradi. Ular suv tanqisligini hayotchanligini yo‘qotmasdan o ‘tkazishlari mumkin. Ular
o ‘zlaridagi transpiratsiya jarayoni, hujayralarining osmotik bosimi, suvning miqdori jihatidan gidrolabil o‘simliklarga kiradi. Gomoyogidrik o ‘simliklarga yer osti paporotniksimonlari, ochiq urugMilar va gulli o ‘simliklar kiradi. Yer usti o ‘simliklari suvni to‘xtovsiz ravishda bugMantirib turganligi tufayli ularda suvni ortiqcha yo‘qotishga qarshi qaratilgan maxsus mexanizmlar rivojlangandir. Ushbu o‘simliklaming vakuolalar sistemasi yaxshi rivojlangan boMib, ular hujayralari qaytar suvsizlanish xususiyati xos emas. Bu o ‘simliklarda suvning so‘rilishi va uni sarflash aniq boshqarilib turadi. Buning natijasida hujayradagi suvning miqdori, osmotik bosim 0 ‘SIM L IK L A R DUNYOSI Yer usti o ‘simliklari Birlamchi Ikkilamchi 114 va transpiratsiya jarayonlarida keskin o‘zgarishlar boMmaydi, ya’ni bu o ‘simliklar gidrostabil o‘simliklardir. Bu o‘simliklarda suv rejimining turg‘un (stabil) bo‘lishiga ulaming ildizlarida, poyasida va boshqa qismlarida ma’lum miqdorda suv to‘planishidir. Gomoyogidrik o'simliklar uchta
guruhga, ya’ni
gigrofitlar, mezofitlar va kserofitlarga boMinadi. Gigrofitlarga paporotniklar, gunafshadoshlar oilasining ayrim vakillari va boshqa yuqori namlikda hamda kam yorugMikda o‘sadigan o‘simlik turlari kiradi. YorugMik kam joyda o‘suvchi o‘simliklaming ustitsalari deyarli doimo ochiq boMib, ortiqcha suvni ajratishga moslashgan gidatodlar (bargning maxsus tishchalari) bor. M ezofit o‘simliklarga ko‘pgina qishloq xo‘jaligi o ‘simliklari, o‘tloq va o‘rmon oMlari, daraxtlar kirib ular o ‘zlaridagi suv rejimini idora qilish qobiliyatiga ega. K serofitlar o‘zlarining evolutsion rivojlanishi davrida tuproqda nam va yogMngarchilik yetarli boMmagan sharoitda o ‘sish va rivojlanishga moslashgan, nisbatan quruq iqlim o‘simliklaridir. Kserofitlar asosan, dasht, choM va chala choMlarda o‘suvchi o ‘simliklardir. Ular uch guruhga ya’ni sukkulentlar, sukkulent boMmaganlar va efimerlarga boMinadi. Sukkulentlar semiz oMlar deb ham ataladi. Ular ikki xil boMadi ya’ni poyador va bargdor sukkulentlar. Poyador sukkulentlarga kaktus, Afrika sutlamasi o ‘simliklarini misol
qilish mumkin. Bargdor
suk* alentlarga agava, aloe, semizak va boshqalar misol boMa oladi. Ulaming yer ustki organlari seret va semiz boMib o‘zlarida ko‘p miqdorda suv saqlaydigan o‘simliklardir. Ildiz tizimi ko‘pchilik hollarda tuproqning yuzasida joylashgan. Sersuvligi hamda suv bugMatuvchi sirtining kamligi tufayli bunday o‘simlikIar quruq, qumloq tuproqlarda, choMlarda va qoyalarda o ‘sa oladi. Sukkulent boMmagan kserofitlar o‘zlarida boradigan transpiratsiya jarayoni tufayli 4 guruhga boMinadi. Bular: haqiqiy kserofitlar, yarim kserofitlar, choM kserofitlari va poykilokserofitlardir.
‘simliklar hujayralarida osmotik bosim yuqori boMib, transpiratsiya miqdori kam boMadi.
Ular hujayralarining sitoplazmasi yopishqoqligi kam, ildizlari juda ham 115 chuqur ketib sizot suvlarigacha yetib boradi. Barglarida boradigan transpiratsiya jarayoni kuchli bo‘ladi. Cho'l kserofitlariga chalov kabi boshoqdoshlar oilasining cho‘lda o‘sadigan ayrim turlari kiradi. Ular yoz yomg‘iri suvlaridan yaxshi foydalanishadi, ammo faqatgina qisqa suv etishmasligiga chidashi mumkin.
Poykilokserofit o‘simliklarga lishayniklar kabi suv etishmagan sharoitda anabioz holatiga o'tuvchi o‘simliklar kiradi. E flm erlar. Bular bir yillik cho‘l, chala cho‘l va qisman dasht o‘simliklaridir. Ularning o‘sish, rivojlanish va urug‘ tugish davri juda qisqa, asosan bahor va kuz paytlarida o‘sadi. Qurg‘oqchilik boshlanishi bilan ular o‘sishdan to‘xtaydi. Efimer o ‘simliklarga lolaqizg‘aldoq, taroqbosh, chitir, qarg‘atirnoq kabi o ‘simliklar kiradi. IV.12. 0 ‘SIM LIK LA R N I SUG‘OR ISH N IN G F IZ IO L O G IK ACOSLARI Sun'iy sug‘orish yuqori hosil olish garovidir. Suv taqchilligi qanday boMishdan qa’tiy nazar u o ‘simliklardagi fiziologik jarayonlarga ta’sir etadi. Sun’iy sug‘orishni to‘g‘ri tashkil qilishda barcha ichki va tashqi omillar inobatga olinishi lozim hamda sug‘orish soni, muddatlari va m e’yorini aniq belgilash kerak. 0 ‘simliklar vegetatsiyasi davomida lozim boMgan suv miqdori- sug'orish normasini quyidagi formula yordamida aniqlanadi: E=aP+AW+M E-umumiy suv miqdori, m
/ga;
aP -o ‘simliklaming yogMngarchilik hisobidan foydalanishi mumkin boMgan suv miqdori, m /ga; M -bir marta sug‘orish normasi, m
/ga.
G ‘o ‘za uchun bu ko‘rsatkich 3500-10000 m3/ga atrofida boMishi mumkin.
Bir marta sug‘orish normasini quyidagi formuladan aniqlaymiz: M=AN(Vp-V0)-100 M -bir marta sug‘orish normasi, m
/ga;
A-tuproqning hajmiy massasi, t/m3; N-tuproqning namlanuvchi qatlami; Vp- tuproqning namlanuvchi qatlamidagi dala namlik sigMmi; V
-s u g ‘oriladigan dala tuprogMning namligi, %.
Bir marta sug‘orish normasi o‘simliklaming o‘sish fazasi va bu fazada suvni o‘zlashtirish xususiyatlaridan kelib chiqadi. Masalan, g‘o‘zaning sug‘orish normasi umumiy
miqdorining 20-25%
gullagungacha, 50-55% gullash fazasida va 15-20% ko‘saklash va pishish fazasida beriladi. Sug‘orish muddatlarini belgilashda eng to‘g‘ri tavsiya o‘simlikni fiziologik holatini aniqlash bo‘yicha olingan ma’lumotlardir, ya’ni barg hujayralarining so‘rish kuchini aniqlash va unga qarab sug‘orish muddatlarini belgilash lozimdir. G‘o‘za barglarining so‘rish kuchi gullaguncha
atm. gullash fazasida-14 atm, ko‘saklash va pishish fazasida 14-16 atm atrofida boMdi. Suv tanqisligining fiziologik jaray o nlarg a ta ’siri. 0 ‘simliklarga suv yetishmasligi, ularda boradigan barcha fiziologik jarayonlarga, xususan, suvning surilishiga, ildiz bosimiga, urugMarning o‘sishiga, ustitsalar harakatiga, transpiratsiyaga, fotosintezga, nafas olishga, fermentlarning faolligiga mineral
moddalarning nisbatiga va boshqalarga salbiy ta’sir qiladi. 0 ‘simliklarga suv etishmasligiga xarakterli hoi
bu uning
to‘qimalarida ertalab suvning nisbatan ko‘proq boMishi va kesilgan poyalardan hujayra va to‘qimalari shirasining ajralmasligidir. Suv yetishmagan sharoitda o‘sgan o‘simliklar hosildorligida, mevalarining ta’mida, yog‘ochligining qattiqligida, tolalarining mustahkamligida salbiy
o‘zgarishlar kuzatiladi. Shuningdek, uruffMaming unishi va o‘sish energiyasi hamda uning suv bilan ta’minlanganligi o‘rtasida ham ma’lum bir bogManish mavjud. Ammo har xil o ‘simliklar urugMning unishi uchun uning turiga qarab har xil miqdorda suv kerak boMadi. Suv yetishmasligining o‘simliklarga birlamchi ta’siri, bu uning hujayralaridagi erkin suv miqdorining kamayib ketishidir. Ushbu hoi o‘z navbatida sitoplazmadagi oqsillar qobigMga ta’sir qiladi va oqsil fermentlar funksiyasining o ‘zgarishiga olib
keladi. Xususan, sintezlovchi fermentlarning faolligi kamayib, gidrolizlovchi fermentlarning faolligi ortadi. Masalan, proteoliz fermentlarining ta’siri natijasida hujayradagi kichik molekular moddalarning miqdori oshib ketadi. Shuningdek, polisaxaridlaming parchalanishidan eruvchan qandlaming miqdori ortadi. Lekin suv yetishmasligida barglardagi oqsillar miqdori kamaysada, uning urug‘dagi miqdori ortadi. Suv yetishmasligi barg hujayralaridagi ribonukleaza fermentining faolligining pasayishiga va RNK miqdorining kamayishiga olib keladi. 117 Shuningdek, suv
yetishmasligida sitoplazmada poliribosomalar kompleksining yemirilishi ro‘y beradi. Bu esa o‘z navbatida hujayralarda boradigan oqsillar sintezining buzilishiga olib keladi. Erkin suv miqdorining kamayishi natijasida esa vakuolalar shirasining konsentratsiyasi ortadi va u quyuq gelni eslatadi. Shuningdek, ionlarning hujayradan ko‘plab chiqishi natijasida ulaming hujayradagi tarkibi va nisbati o ‘zgaradi. Suv yetishmasligining boshlangMsh davrida fotosintez jarayonining qisman kuchayishi kuzatiladi, lekin fotosintezning umumiy jarayoni pasayadi. Bunga quyidagi hollar sababchi boMishi mumkin. 1. Barg og‘izchalarining vopilishi tufayli CO
ning yetishmasligi. 2. Xlorofillar biosintezining buzilishi. - 3. Fo:ofosforirlanish va elektronlar tashiluvining buzilishi. 4. CO? ning qaytarilish v a f k i m y o v i y jarayonlardagi o'zgarishi. 5. Xloroplastlar tuzilishidagi o‘zgarish. 6 . Barglarda sintez boMgan assimilatlarning ulardan chiqishini to‘xtashi. Fotosintez jarayoni jadalligining pasayishi natijasida fotosintetik fosforirlanishda hosil boMadigan ATF miqdori kamayadi. Suv yetishmasligi barglaming nafas olish jarayoni jadalligiga ularning voshiga qarab har xil ta’sir qilishi mumkin. Masalan, yosh barglarda xuddi fotofosforlanish mahsulotlari kabi nafas olish jadalligi ham kamayadi. Yetuk barglarda esa bunday o ‘zgarish kam kuzatiladi, lekin nafas olish koeffisienti 1< boMadi. Suv tanqisligida transpiratsiya miqdori kamaysa, o‘simlik qizib ketadi. Buning natijasida fiziologik jarayonlar salbiy tomonga o ‘zgarib o ‘simlik nobud boMishi mumkin. Ko‘pincha bu taqchillik 5-10% atrofida kuzatiladi va o‘simliklarga chuqur zarar keltirmaydi. Tuproqda suv miqdori kamayganda ham o‘simlikda suv muvozanati kuchliroq buziladi. Barglar soMishi ham mumkin.
0 ‘simliklardagi suv taqchilligi quyidagi formula bilan aniqlanishi mumkin:
D = (1------- ) -100 Ml D -suv taqchilligi; M -barg kesmalarining suvga solinganigacha ogMrligi (g); M j-barg kesmalarining bir soat davomida suvda saqlanganidan keyingi ogMrligi.
O'simliklaming so‘lishi vaqtinchalik yoki uzoq vaqtgacha boMishi mumkin. Vaqtinchalik soMish kun juda issiq va quruq boMganda kuzatiladi. Bunda suv muvozanati buziladi, ammo
kechqurun transpiratsiya pasayib suv muvozanatlashadi. Vaqtincha soMish hosildorlikni pasaytiradi, chunki fotosintez eng kichik qiymatga ega boMadi. Agar tuproqda suv miqdori kamaysa, soMish uzoq vaqt davom etadi. Bunda suv etishmasligi kechasi ham tiklanmaydi, o ‘simlik ko‘proq zararlanadi. Kechasi tiklanmagan suv miqdori qoldiq defisit deyiladi. Ayrim hollarda bunday o'simliklar qurib qolib, nobud boMishi ham mumkin. , 0 ‘simliklaming soMishi generativ organlarga ayniqsa kuchli salbiy ta’sir etadi va buning natijasida gullar, mevalar to‘kilib hosildorlik pasayadi. Suv taqchilligi turli xil o‘simliklarga har xil ta’sir etadi. Masalan, kartoshka o ‘z tanasidagi suvni 1/3 qismini yo‘qotsa ham, soMish kuzatiln’laydi. Soyaparvar o‘simliklarning 13-15% suv yo‘qotishi ularning darhol soMishiga olib keladi. IV.13. ANTITRANSPIRANTLAR Ayrim kimyoviy moddalar o‘simliklarga purkalganda transpiratsiya jadalligining pasayishi kuzatilgan. Bunday moddalami antitranspirantlar dey i
1 ad i.
A ntftran sp iran tlar ikki xil boMadi, y a’ni barg ogMzchalarning yopTishini keltirib chiqaruvchilar va barg yuzasida yupqa parda hosil qiluvchiiar. Birinehi guruhga merkuratsetat (C 8 H
0 2), abssizat kislotasini (C
H
O
) misol qilib ko‘rsatish mumkin. Ularning barg hujayralariga ta’siri natijasida ogMzchalarning turgori pasayadi. Buning natijasida esa ogMzchalar yopiladi. Ushbu holat 10-15 kun davom etishi va transpiratsiya jadalligi ~50% kamayishi mumkin. Ikkinchi guruhga-poliztilen, polipropilen, polivinil-xlorid kabi polimerlar kiradi. Ularning ta’sirida barg sathida parda hosil boMadi hamda suvning bugManishi 50% va undan ko‘proq kamayadi. Bunday hollarda ayrim tajribalarda o‘simliklar hosildorligining oshishi
kuzatilgan. Agar biz suv yetishmasligining fiziologik jarayonlarga ta’sirini butun bir o‘simlik misolida qaraydigan boMsak unda o‘simlik poyasining pastki tomonidan boshlab uning barglarini quriy boshlaganini ko‘rish mumkin. Chunki suv tanqisligida o‘simlikning yuqori barglaridagi
gidrolitik jarayonlarning dastlab kuchayishi natijasida ular
hujayralaridagi osmotik faol moddalar miqdori ham ortadi. Buning natijasida esa yuqorigi barglar pastki barglardan suvni tortib ola boshlaydilar va o ‘zlaridagi biosintetik qobiliyatni uzoqroq saqlab qoladilar. IV.14 SU G‘ORILADIG AN D E H Q O N C H ILIK N IN G F IZ IO L O G IK ASOSLARI Sug‘oriladigan dehqonchilik yoki «orosheniye» bu yerlaming meliorativ holatini yaxshilashdan iborat bo‘lib, botqoq joylami suvsizlantirishdan, sho‘rlangan tuproqlarni gipslashdan va sho‘rini yuvishdan iboratdir. Yer yuzi quruqlik qismi suv - bilan ta’minlan- ganligiga qarab ikki qismga, y a’ni gumid va arid zonalarga boMinadi. 1. G um id yerlar. Bu yerlarda suvning yillik bug‘lanish miqdori yog‘ingarchilik miqdoridan kam boMadi. 2. A rid yerlar. Bu joylarda suvning yillik bugManish miqdori yillik yog‘ingarchilik miqdoridan ko‘p boMadi. Yer yuzi quruqlik qismining 1/3 qismi arid zonalarga to‘g‘ri keladi, ya’ni bu joylarda yillik yogMngarchilik miqdori 250-500 mm ni tashkil qiladi.
Arid zonaning yarmidan ko‘progM qattiq qurg‘oqchilik rayonlarini tashkil qiladi. Bu joylarda yillik suv bugManishi miqdori 1000 mm boMgani holda yogMngarchilik miqdori 250 mm dan ham past boMadi.
Download 4,41 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|