Bazalt minerali asosida termik destruksiyaga chidamli polimer kompozitsion materiallar olish, ularning fizik-mexanik xossalari va tuzilishini fizik-kimyoviy usullar yordamida tadqiq qilish” 70530101 – “Kimyo

Namunalarning cho‘zilish kuchini aniqlash. Cho‘zilish kuchininig chegarasini aniqlash uchun, parchalanish vaqtiga nisbatan uzayish, namuna bir xil tezlikda, uning yo‘q qilinishiga qadar o‘rnatiladi. Mashinaning faol tutqichining harakat tezligi 20 mm/min. Bir tomonlama kompozit materiallarni sinash uchun namunalar to‘rtburchaklar kesimning chizig‘i shaklida ishlatilgan va ular uchlarida mahkamlangan (GOST 11262-80).
Martenss usuli yordamida issiqlik qarshiligini aniqlash. Martensning issiqlik qarshiligini aniqlash uchun qurilma siqish-yuklash moslamasidan, deformatsiya ko‘rsatkichidan, boshqaruv tizimiga ega isitish moslamasidan va isitish moslamasining haroratini o‘lchashdan iborat. Issiqlik qarshiligini Martens usulida aniqlashda issiqlik qarshiligi butun daraja Selsiy bo‘yicha sinov namunalarining issiqlik qarshiligi arifmetik o‘rtacha qiymati sifatida aniqlanadi.
Polimer kompozitsiyalarining past haroratlarda chidamlilik ko‘rsatkichlari aniqlash
Namunalarning sovuqqa chidamliligini tekshirish uchun ular 100 kun davomida minus 30°C haroratda ushlab turilgan, so‘ngra ularning Sharpi bo‘yicha zarbga chidamliligi o‘lchagan.
Kompozit materiallarining uzilishga mustahkamlik ko‘rsatkichlarini aniqlash
Namunaning uzilishga mos keladigan kuchlanishi va nisbiy cho‘zilishi GOST 14236-81 bo‘yicha aniqlandi [73; 16-b,73; 20-b]. Ushbu parametrlar, 50 x 6 x 4 mm bo‘lgan kurakcha shaklidagi namunalar bilan deformatsiya tezligi 50 mm / min bo‘lgan uzish mashinasida aniqlandi. Namunalarning uzilish mustahkamlik kuchi (σr) quyidagi tenglamaga muvofiq aniqlandi:σr = R/(a·b), bu erda P - yuk; a, b - namunaning eng tor qismining qalinligi va kengligi, mm.
Uzilishdagi cho‘zilish (εr)ni namunaning boshlang‘ich uzunligi ((L0) va uning uzilish vaqtidagi uzunligining ortishi (ΔL)ni hisobga olinib, εr = (ΔL/L0)100% tenglamaga muvofiq aniqlandi.
Suyuqlanmalar qovushqoqligining reologik xossalari va faollashuv energiyasini aniqlash
Oquvchanlik egri chiziqlari IIRT-M viskozimetri yordamida olingan. Ma’lumki, Nyuton suyuqliklari tarkibiga kirmaydigan suyuqliklar uchun Ostvald - Veyl qonuni qo‘llaniladi, bu kuch ta’sirida siljish (τ) va siljishdagi deformatsiyaning (γ) ortish tezligini bog‘laydi. τ = η γn,, bunda η – qovushqoqlik; n – daraja ko‘rsatkichi.
Ostvald - Veyl qonunining logarifmlaganimizdan so‘ng, biz quyidagi bog‘liqlikka ega bo‘lamiz: lnτ = lnη + nlnγ, bu koordinatalar chizig‘ida “lnτ – lnγ” yotadi, bu ordinata o‘qida qovushqoqlikni va absissa o‘qida n majburiy oquvchanlik ko‘rsatkichini aniqlaydi.
Ammo Ostvald - Veyl tenglamasi polimer suyuqlanmalari uchun deyarli hech qachon qo‘llanilmaydi. YA’ni suyuqlanmaning qovushqoqlik kattaligi kuch ta’sirida siljishga bog‘liq. Shuning uchun, ular odatda oquvchanlik egrilarini lnγ = f(lnτ) ga bog‘liq holda tuzishga va qovushqoqlik effektini lnη = lnτ – lnγ tenglamaning har bir nuqtasida aniqlashga harakat qiladi.
Kuch ta’sirida siljish kattaligi va siljish tezligi bevosita tajribalar asosida hisoblanadi. Kuch ta’sirida siljish quyidagi tenglamaga muvofiq hisoblanadi: τ = Fr/(2SkL). Bunda Sk – ish kamerasining maydoni (Sk = 0,715·10-4 m2); L, r – kapillyarning radusi va uzunligi (L = 8 mm; r = 1,045 mm); F – bosim ostidagi kuch.
Siljish deformatsiyasining oshish tezligi kompozit eritmasi sarfini o‘lchash orqali hisoblansa bo‘ladi. Q = πR2V, bu erda V –porshenni ko‘chirish tezligi; γ = Q/(πr2) tenglamaga muvofiq kamera radiusi-R (R = 5 mm).
Qovushqoq oquvchanlikni aktivlashtirish energiyasi qovushqoqlik uchun Eyring tenglamasi orqali aniqlandi: η = Aexp(E/RT),
Bunda, A –eksponensial kuchaytirgich; E – Qovushqoq oquvchanlikni aktivlashtirish energiyasi; R – universal gaz doimiysi (8,134 J/mol K); T – harorat. Eyring tenglamasini logarifmlab, quyidagiga ega bo‘lamiz: lnη = lnA + E/RT.
Bu bog‘liqlik «lnη – 1/T» koordinatalarda yotadi, bunda qovushqoq oquvchanlikni aktivlashtirish energiyasi absissa o‘qi bo‘yicha hisoblanadi: E = Rtgα.
Qovushqoq oquvchanlikni aktivlashtirish energiyasini aniqlash uchun 170 - 210ºS harorat oralig‘ida har 20 gradusda qovushqoqlik olindi.