Bekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik – iqtisodiyot instituti

Remontlararo resurs (xizmat muddati) – remont qilingan mashinaning texnik 
xujjatlarda izohlangan oxirgi holatga kelgunga qadar bajargan ishi. 
Ishlash qobiliyati – mashina (buyum) ning shunday holatiki, bunda mashina 
berilgan vazifalarni texnik xujjatlar talablariga mos keluvchi paramyorlar bo’yicha 
bajara oladi. 
Remont (ta‘mirlash) – ishlash qobiliyatini tiklash mashinaning nuqsonlarini 
bartaraf etish ishlari majmuidir. 
Mashina detallari uchun «tiklash» (avvalgi holatiga keltirish) atamasini qo’llash 
qabul qilingan. 
Joriy remont. Remontning bu turi mashinani ishlatish jarayonida bajariladi. 
Bunda ayrim kam resursli agregatlar, uzellar yoki mexanizmlarni almashtirish, 
tiklash va rostlash ishlari kiradi. 
Joriy remontda asosan agregat usulidan foydalaniladi. Bu usulda mashina ayrim 
qismlarining yangilari yoki remont qilinganlari bilan almashtirish orqali bartaraf 
etiladi.
Kapital remont. Kapital remont (ta‘mirlash) chog’ida mashinalarning texnik 
resursi tiklanadi. Buning uchun mashina to’liq qismlarga ajratiladi, barcha 
agregatlari, uzellarining ishlash qobiliyati tiklanadi. Kapital remont vaqtida hamma 
detallari yuviladi, yoyilgan detallar (shu jumladan bazis detallar ham) yangisiga yoki 
tiklanganiga almashtiriladi, uzellar va mexanizmlar to’liq yig’iladi va rostlanadi. 
Yig’ib bo’lingan hhar bir mashina rostlanadi, bo’yaladi, chiniqtiriladi va sinaladi. 

---

6 
Ishonchlilik va remont qilishga oid tushunchalar va ta‘riflarni bilish, 
mashinalarni remont qilish sifatini, ularning ishonchliligini baholash uchun ob‘yektiv 
mezonlarni tanlash imkonini beradi. 
1.4 Qishloq xo’jaligida remont sohasini rivojlanish bosqichlari. 
 
Mamlakatimizda qishloq xo’jalik texnikalarini remont qilish sanoati, asosan, 
o’tgan asrning birinchi choragidan boshlab shakllangan va u bevosita sobiq Ittifoq 
remont sanoati bilan bog’lik ravishda rivojlanib keldi. Qishloq xo’jaligidagi eng 
birinchi remont ustaxonalari oddiy tokarlik stanoklari yoki xorijdan olib kelingan 
«Krauze» rusumli kombinatsiyalangan stanoklar, shuningdek, oddiy temirchilik 
asbob-uskunalari bilan jihozlangan edi. Ixtisoslashgan remont korxonalaridagi 
maxsus ta‘mirlash-xizmat ko’rsatish uskunalari ham turli chet el firmalari tomonidan 
yetkazib berilgan. Faqatgina gayka kalitlari va otvyortkalarni ustaxonalarda 
ishchilarning o’zlari tayyorlaganlar. 
Ikkinchi jahon urushi oldidan (1939-40 yillar) qishloq xo’jaligida 
mashinalardan foydalanish, texnik xizmat ko’rsatish va remont qilish usullari va 
texnologiyasi bir oz takomillashdi, ishlatiladigan uskunalar va apparatlar 
murakkablashib, jamoa va davlat xo’jaliklari, MTS lar, ta‘mirlash korxonalarida 
mexanizator va remontchi ishchilar ta‘mirlash soxasidagi ishlarida juda katta tajriba 
ortira boshladilar. Ushbu tajribalarni umumlashtirish va boshqalarga o’rgatish 
zarurati kelib chiqqan edi. Bu muammolarni hal etish uchun ilmiy tadqiqot ishlari 
ko’lamini kengaytirish, uni o’tkazish usullarini takomillashtirish talab etilardi. Ana 
shu maqsadlar uchun mamlakatning texnika jami o’quv yurtlarida bir necha yangi 
kafedralar (mashinalar remonti, mashina-traktor parkidan foydalanish) tashkil qilindi. 
Ikkinchi jahon urushidan keyingi yillarda mamlakat qishloq xo’jaligini tez 
suratlarda mexanizatsiyalashuvi, ishlab chiqarishning barcha tabaqalarida texnikani 
keng joriy yetilishi, remont-xizmat ko’rsatish ishlarining ham takomillashtirishni va 
bu ishlarning hajmini ortishini, mashinalarni remont qilish uchun zarur shart-
sharoitlarni yaratilishini qat‘iy talab etadi. 
1947 yildan e‘tiboran qishloq xo’jaligida kuchli moddiy-texnika bazasi 
(mashinalarga texnik xizmat ko’rsatuvchi va ularni remont qilish ustaxonalar, 
zavodlar va boshqa vositalar) yaratilishga kirishildi. Ta‘kidlash lozimki, shu 
vaqtlarda qishloq xo’jaligi texnikalariga oid remont-xizmat ko’rsatish ishlari texnik 
xujjatlarsiz bajarilar edi. Shu sababli, bu ishlarni samarali bo’lishi mumkin emas edi, 
chunki muayyan (bir) ta‘mirlash-texnologik jarayonning o’zi turli ustaxonalarda, 
turlicha va ko’pincha noto’g’ri bajarilgan, remont sifati nisbatan past bo’lgan. 
Remont qilishning o’sha vaqtda yagona, eng ilg’or texnologiyasiga o’tishini 
ta‘minlash uchun texnik xujjatlar zarur bo’lib qoldi. Ana shunday xujjatlar RosNITI 
(sobiq GOSNITI) tomonidan ishlab chiqildi. 1949-1953 yillarda katta nusxada nashr 
etgan qishloq xo’jaligida mashinalarni remont qilishning namunali texnologiyasining 
umumiy 2200 bosma varaqdan iborat 35 ta albom va kitoblarni o’z ichiga olgan. Bu 
texnologiya bir-birini to’ldiruvchi materiallarning nashr etgan g’oyat katta 
to’plamidan iborat bo’lgan. 

---

7 
Ushbu texnologiyaga asosan, o’sha vaqtning o’zida mashinalarni remonti uchun 
mehnat sarfi, ta‘mirlashda talab etiladigan materiallarni sarflash normativlari, 
shuningdek, mashinalarni qishloq xo’jaligida foydalanishda sarflanadigan ehtiyot 
qismlar normativlari ham ishlab chiqilgan edi. Shunday tartibda ishlab chiqilgan 
texnik xujjatlar va ko’rsatilgan normativlarning afzalligi, mashinalarni u yoki bu 
ustaxonalarda umumiy texnologiya hamda normativlarga muvofiq ta‘mirlash 
samarali bo’lishini ta‘minlangan. 
Odatda, yagona (umumiy) texnologiya va belgilangan noromativlar shaklidagi 
texnik xujjatlarga amal qilib ish yuritgan ustaxonalarda remont ishlari bilan band 
ishchilar soni va mashinalarni remont qilish vaqti qisqargan, mehnat unumdorligi 
oshgan, ishchining ish xaqi barqarorlashgan, remont sifati yaxshilangan va uning 
harajatlari kamaygan, ishlab chiqarish madaniyati ortgan. 
Umumiy texnologiya samaradorligining eng asosiy afzalligi shundaki, yuzlab-
minglab ishchilarni kasb mahoratini oshirish imkonini bergan, ta‘mirlash ishlarini 
to’g’ri usullar bilan bajarishga tez o’rgatib borilgan. Ammo, bu davrga kelib, jamoa 
va davlat xo’jaliklarining moliyaviy ahvoli yaxshilanib, o’zlari ko’plab texnikalar 
sotib ola boshladilar, natijada MTS (Mashina-traktor stantsiyalari) lar tugatila 
boshlandi. 
1958 yilda MTS lar tugatilgandan so’ng qishloq xo’jalik texnikasi remontiga
oid va ularga texnik xizmat ko’rsatish ishlarini tashkil etishda va raxbarlik qilishda 
ayrim noaniqliklar paydo bo’ldi. Ushbu noaniqliklarga barham berish maqsadida, 
1961 yilda sobiq 
Ittifoq 
hukumatining 
qarori bilan Butunittifoq 
«Soyuzselxoztexnika» birlashmasi tashkil etildi. 
Shundan keyin, qishloq xo’jaligida mashinalarni remont qilish, mamlakat xalq 
xo’jaligining alohida tarmog’i sifatida normal rivojlanish uchun zarur bo’lgan barcha 
imkoniyatlar yaratildi. Mamlakatning har bir respublikasida, viloyat va tumanlarida 
«Selxoz texnika» bo’limlari tashkil etildi, ular qoshida bir necha yangi tilni 
ixtisoslashgan ustaxonalar, remont zavodlari va texnikaviy almashtirish punktlari 
barpo etildi.
Qishloq xo’jaligida remont soxasining bazasini rivojlantirish rejasiga ko’ra, 
1961-1962 yillarda bajarilgan dastlabki xisoblar ishlab chiqariladigan mashinalar, 
qishloq xo’jaligida yyoarli darajada uzoq muddat unumli ishlashni uchun xalq 
xo’jaligining ushbu tarmog’iga katta mablag’ ajratish zarurligini belgilab berdi. 
Qishloq xo’jaligida remont soxasiga stanok va boshqa remont-texnalogik uskunalar 
va xakozalarga xaddan tashqari talab borligi aniqlanadi. 
Umuman olganda, «Soyuzselxoztexnika» tizimi faoliyat ko’rsatgan 1961-1985 
yillar davomida qishloq xo’jaligi remont soxasida bir necha yuzlab ixtisoslashgan 
ustaxonalar, remont zavodlari, ilmiy tadqiqot laboratoriyalari va institutlari tashkil 
etildi va ushbu davrda mazkur soxa sezilarli darajada rivojlandi. 
1985 yildan keyin sobiq Ittifoqda qayta qo’rish davri boshlanishi munosabati 
bilan, qishloq xo’jaligini ham qayta qo’rish davri boshlandi. «Soyuzselxoztexnika» 
davlat komityoi tugatildi va uning o’rniga «Davlat agrosanoat» komityoiga 
bo’tunittifoq xo’jaligi soxasini boshqarish bilan birga, texnika bilan ta‘minlash va uni 
tuzatish vazifalari ham yo’qlatildi. Ammo, 1985-1991 yillar davomida remont
sohasida deyarli rivojlanish bo’lmadi. Rempublikamiz mustaqilligi e‘lon qilingandan 
(1991y.) keyin, qishloq xo’jaligi remont soxasida ham o’zgarishlar sodir bo’ldi. 

---

8 
Hozirgi kunda qishloq xo’jaligida «O’zagromashservis» davlat uyushmasining 
joylardagi remont korxonalari faoliyat ko’rsatmoqdalar.