Big datada olap tizimlarini qo‘llashning amaliy ahamiyati

Ko'p o'lchovli ma'lumotlar bazalari. Bunda ma'lumotlar maxsus serverda 
maxsus ma'lumotlar ombori sifatida tashkil qilinadi. Barcha ma'lumotlar operatsiyalari 
ushbu serverda amalga oshiriladi, u asl ma'lumotlarni ko'p o'lchovli tuzilmalarga 
aylantiradi. Bunday tuzilmalar OLAP kublari deb ataladi. OLAP kubini yaratish uchun 
ma'lumotlar manbalari relyatsion ma'lumotlar bazalari va/yoki mijoz fayllari 
hisoblanadi. Ma'lumotlar serveri ma'lumotlarni dastlabki tayyorlash va qayta ishlashni 
amalga oshiradi. OLAP serveri OLAP kubi bilan ma'lumotlar manbalariga (relational 
ma'lumotlar bazalari, mijoz fayllari va boshqalar) to'g'ridan-to'g'ri kirishsiz ishlaydi. 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 4 ǀ ISSUE 3 ǀ 2023 
ISSN: 2181-1601
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
  
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 165
Ma'lumotlarni saqlash va qayta ishlash usuliga ko'ra, barcha OLAP tizimlarini 
uchta asosiy turga bo'lish mumkin. 
1. ROLAP (Relational OLAP - relational OLAP systems) - bu turdagi OLAP 
tizimi relyatsion ma'lumotlar bazalari bilan ishlaydi. Ma'lumotlarga to'g'ridan-to'g'ri 
relyatsion ma'lumotlar bazasiga kirish mumkin. Ma'lumotlar relyatsion jadvallarda 
saqlanadi. Foydalanuvchilar an'anaviy OLAP tizimlarida bo'lgani kabi ko'p o'lchovli 
tahlilni amalga oshirish imkoniyatiga ega. Bunga foydalanish orqali erishiladi SQL 
vositalari va maxsus so'rovlar. 
ROLAP ning afzalliklaridan biri bu katta hajmdagi ma'lumotlarni yanada 
samarali qayta ishlash qobiliyatidir. ROLAP ning yana bir afzalligi raqamli va matnli 
ma'lumotlarni samarali qayta ishlash qobiliyatidir. 
ROLAP ning kamchiliklari orasida yomon ishlash (an'anaviy OLAP tizimlari 
bilan solishtirganda), chunki ma'lumotlarni qayta ishlash OLAP serveri tomonidan 
amalga oshiriladi. Yana bir kamchilik - SQL dan foydalanish tufayli funksionallikning 
cheklanishi. 
2. MOLAP (Multidimensional OLAP - multidimensional OLAP tizimlari). Ushbu 
turdagi OLAP tizimlari an'anaviy tizimlarga tegishli. An'anaviy OLAP tizimi va boshqa 
tizimlar o'rtasidagi farq shundaki dastlabki tayyorgarlik va ma'lumotlarni 
optimallashtirish. Ushbu tizimlar, qoida tariqasida, ma'lumotlar oldindan qayta 
ishlanadigan maxsus serverdan foydalanadi. Ma'lumotlar ko'p o'lchovli massivlarda - 
OLAP kublarida shakllanadi. 
MOLAP tizimlari ma'lumotlarni qayta ishlashda eng samarali hisoblanadi. ular 
turli foydalanuvchi so'rovlari uchun ma'lumotlarni qayta tashkil etish va tuzilishni 
osonlashtiradi. MOLAP analitik vositalari murakkab hisob-kitoblarni amalga oshirish 
imkonini beradi. MOLAP ning yana bir afzalligi so'rovlarni tez yaratish va natijalarni 
olish qobiliyatidir. Bu OLAP kublarining dastlabki shakllanishi bilan ta'minlanadi. 
MOLAP tizimining kamchiliklari qayta ishlangan ma'lumotlar hajmining 
cheklanishi va ma'lumotlarning ortiqcha bo'lishini o'z ichiga oladi, chunki ko'p o'lchovli 
kublarni shakllantirish uchun turli jihatlarda ma'lumotlar takrorlanishi kerak. 
3. HOLAP (Gybrid OLAP - gibrid OLAP tizimlari). Gibrid OLAP tizimlari 
ROLAP va MOLAP tizimlarining birikmasidir. Gibrid tizimlar ikkita tizimning 
afzalliklarini birlashtirishga harakat qildi: ko'p o'lchovli ma'lumotlar bazalaridan 
foydalanish va ma'lumotlar bazasini relyatsion boshqarish. HOLAP tizimlari relyatsion 
jadvallarda katta hajmdagi ma'lumotlarni saqlash imkonini beradi va qayta ishlangan 
ma'lumotlar oldindan tuzilgan ko'p o'lchovli OLAP kublariga joylashtiriladi. Ushbu 
turdagi tizimning afzalliklari ma'lumotlarning kengaytirilishi, tezkor ma'lumotlarni 
qayta ishlash va ma'lumotlar manbalariga moslashuvchan kirishdir.

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 4 ǀ ISSUE 3 ǀ 2023 
ISSN: 2181-1601
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
  
Uzbekistan