Bino va inshootlarni barpo etish texnologiyasi 5580200 − «Bino va inshootlar qurilishi»

Kotlovanni turli uslublarda qazishda jarayonlar tarkibi va 
texnologiyasi 
 
Umuman olganda o‘yma va kotlovanni buldozerli, skreperli va 
ekskavatorli uslublarda qazish mumkin. Jarayonlarning tarkibi va 
texnologiyasi kotlovan qazishning tegishli uslubi bilan aniqlanadi:
a) kotlovan qazishning buldozerli uslubida jarayonlarning tarkibi va 
ishlarni bajarish ketma-ketligi:
1) tayyorlov ishlari; 
2) gruntni buldozerda qazish va ko‘chirish; 
3) kotlovanda oxirigacha olinmagan gruntni dastlabki qazish; 
4) kotlovan bo‘shlig‘ini qayta ko‘mish; 
5) gruntni qatlamma-qatlam zichlash; 
b) kotlovan qazishning skreperli uslubida jarayonlarning tarkibi va 
ishlarni bajarish ketma-ketligi: 
1) tayyorlov ishlari; 
2) gruntni skreperda qazish va ko‘chirish; 
3) kotlovanda oxirigacha olinmagan gruntni dastaki qazish; 
4) kotlovan bo‘shlig‘ini qayta ko‘mish; 
5) gruntni qatlamma-qatlam zichlash; 
v) kotlovan qazishning ekskavatorli uslubida jarayonlarning tarkibi 
va ishlarni bajarish ketma-ketligi: 
1) tayyorlov ishlari; 
2) gruntni ekskavatorda qazish va transport vositalariga yuklash; 
3) gruntni avtosamosvallarda tashish; 
4) kolovanda oxirigacha olinmagan gruntni buldozerda qazish; 
5) kolovanda oxirigacha olinmagan gruntni dastlabki qazish; 
6) kotlovan bo‘shlig‘ini qayta ko‘mish; 
7) gruntni qatlamma-qatlam zichlash. 
Тayyorlov ishlari. Тayyorlov ishlari maydonni tozalash, tekislash, 
yerning unumdor qatlamini qirqish, kotlovanning konturini joyiga 
ko‘chirsh va o‘qlarini mahkamlash bo‘yicha geodezik ishlarni bajarishni 
o‘z ichiga oladi. Ushbu ishlar yakunlangandan so‘ng gruntni tanlab olingan 
usulda qazishga kirishiladi. Mexanizatsiyalashgan usulda qazishda asosiy 
gruntning yaxlitligi buzmasligi uchun qazish kotlovan tubining loyihaviy 
belgisiga yetkazilmasdan amalga oshiriladi. Buldozerli va skreperli usulda 
qazishda gruntni kotlovan tubining loyihaviy belgisigacha yetkazmaslik 5 
sm gacha bo‘lishi mumkin. Ekskavatorli uslubda kotlovanni qazishda esa 
qoldiq gruntning miqdori ekskavator ishchi organinig qanday 
16

---

jihozlanishiga bog‘liq bo‘ladi va quyidagi miqdorlarni tashkil qiladi: 
to‘g‘ri kurakli ekskavator uchun − 10 sm, teskari kurakli ekskavator uchun 
− 15 sm, draglayn uchun − 20 sm. Buldozerli yoki skreperli uslublarda 
kotlovan qazishda 5 sm ga teng bo‘lgan gruntning qoldig‘ini dastaki 
uslubda olib tashlanadi, kotlovan ekskavatorli uslubda qazilganda esa 
qoldiq gruntning 70% − buldozerlarda va 30% − dastaki uslubda olib 
tashlanadi. 
Buldozerli va skreperli uslubda kotlovan qazishda jarayonlarning 1, 2 
va 3 - punktlari ketma-ket, 4 va 5 - punktlari esa parallel bajariladi.
Ekskavatorli uslubda kotlovan qazishda jarayonlarning 2 va 3 - 
punktlari parallel, 1, 4 va 5 - punktlari ketma-ket, binoning yer osti qismi 
qurilganidan so‘ng esa 6 va 7 - punktlari ham parallel bajariladi.