Biokimyo pmd

31-jadval
Jigar kasalligi bilan og‘rigan bemorlardagi biliar ko‘rsatkichlar
Tekshiruvluvchi modda Kasallik
Sog‘lom Jigar Jigar Birlamchi Jigar
odamlarda osti xolestazi sirrozi immuno- kasallik-
sirroz
lari
α-lipoproten, 310
±
28 64
±
14 60
±
9 42
±
8 72
mg/100 ml g/l 3,1
±
0,28 0,64
±
0,14 0,6
±
0,09 0,42
±
0,08 0,72
Å-lipoprotein, 440
±
56 580
±
12 520
±
61 710
±
110 450
mg/100 ml g/l 4,4
±
0,56 5,8
±
0,12 5,2
±
0,61 7,1
±
1,1 0,45
Å-glikoprotein, 24
±
2 14
±
3 10
±
2 16
±
3 11
mg/100 ml g/l 0,24
±
0,02 0,14
±
0,03 0,1
±
0,02 0,16
±
0,03 0,11
IgG, 1100
±
120 1180
±
190 1240
±
110 1300
±
210 1250
mg/100 ml g/l
11
±
1,2 11,8
±
1,9 12,4
±
1,9 13
±
2,1
1 2,5
JgM, 190
±
22 180
±
23 210
±
16 220
±
20 340
mg/100 ml g/l
1,9
±
0,22 1,8
±
0,23 2,1
±
0,16 2,2
±
0,2 3,4
IgA, mg/100 ml g/l
130
±
18 140
±
16 150
±
16 660
±
96 133
1,3
±
0,18 1,4
±
0,16 1,5
±
0,16 6,6
±
0,96 1,33
Fibrinogen, 270
±
28 230
±
24 190
±
17 220
±
32 290
mg/100 ml g/l 2,7
±
0,28 2,3
±
0,24 1,9
±
0,17 2,2
±
0,32 2,9
Jigarning yog‘lar almashinuvidagi ishtiroki
Jigar yog‘lar almashinuvidagi barcha bosqichlarda ishtirok etadi.
Yog‘larning hazmlanishi va so‘rilishi uchun o‘t suyuqligi zarur omil
bo‘lib, u jigarda ishlab chiqariladi. Odam jigarida bir kecha — kunduzi
500-700 ml o‘t suyuqligi ishlab chiqariladi. Jigardagi o‘t suyuqligi
tarkibida 2-14 g\l, o‘tpufagida esa 115 g\l hisobida o‘t kislotalari bo‘ladi.
Jigar o‘tining solishtirma og‘irligi 1,010 bo‘lib, o‘t pufagida esa 1,026-
1,050 ga teng. O‘tning quruq qismini asosan o‘t kislotalari tashkil qiladi.
O‘t kislotalarning 80-90% xolesterindan hosil bo‘ladi.
O‘t tarkibida holat, dezoksiholat va ularning glikokol va taurin bilan
hosil qilgan juft birikmalari bo‘ladi. O‘t kislotalari va ularning tuzlari
sirt tarangligini pasaytiruvchi bo‘lib suv-yog‘ chegarasidagi taranglik
kuchini pasaytiradilar. Shuning uchun o‘t ta’sirida yog‘ mayda
zarrachalarga parchalanib, ularda o‘t kislotalari gidrofil qobiqlarni hosil

---

401
qilib, lipolitik fermentlarning ta’sir qilishiga imkoniyat tug’diradilar
va lipazaning aktivligini oshiradi. Yuqorida ko‘rsatilganlardan tashqari
o‘t kislotalarni yog‘lar hazmlanishi natijasida hosil bo‘lgan moy
kislotalari bilan birikib xolein komplekslarini hosil qiladilar. Hosil
bo‘lgan komplekslar suvda yaxshi erigani uchun ichak devorlari orqali
osonlikcha so‘riladi. Xolein komplekslarning bir qismi ichak
devorlarida, so‘rilgan qismi esa jigar hujayralarida yog‘ va o‘t
kislotalarga parchalanadilar. Hosil bo‘lgan o‘t kislotalari qaytadan o‘t
yo‘llarida, yog‘lar almashinuvida ishlatiladi. Demak, jigarda o‘t
chiqarilishining buzilishi yog‘larning hazmlanishi, so‘rilishini
buzilishiga va axlat bilan yog‘ning 50% gacha chiqarib yuborilishiga
olib keladi. Bunday holat steatoreya deb nomlanadi. Sog‘lom odam
najasida faqat 10% gacha yog‘ bo‘lishi mumkin. Yog‘lar so‘rilishining
buzilishi va yetishmovchiligiga olib keladi.
Organizmdan buyrak orqali o‘tmaydigan ba’zi moddalar o‘t tarkibida
chiqariladi. Bu moddalarga bengalrot, azur, mikroelementlar va
boshqalar misol bo‘lib, ular jigarning ekskretor vazifasining jadalligini
ko‘rsatadi. Ko‘rsatilgan moddalar qon aylanish jarayonini tajribada
o‘rganishda qo‘llanilanadi. Ko‘proq bromsulfalein jigarning faoliyatini
aniqlashda foydalinalanadi.
Yuqorida ko‘rsatilganlardan tashqari jigar yog‘larning oraliq
almashinuvida ham faol ishtirok etadi. Ichakning shilliq qavati orqali
so‘rilgan yog‘lar qopqa venasi orqali jigarga boradi.