Biokimyo pmd
Download 4.12 Mb. Pdf ko'rish
|
Sobirova R.A biokimyo
|
52-rasm. Mikrosomal oksidlanish zanjiri
Bu jarayonlarda reaksiyalarni mikrosomal gidroksilazalar yoki monooksigenazalar katalizlaydi. Gepatotsitlarda bu jarayonlar endoplazmatik turda ro‘y beradi. Jigarning bu faoliyatini o‘rganish Yaponiya olimlari T. Omuza va S. Sato (1964) jigardan mikrosomani (silliq endoplazmatik retikulum bo‘laklari – vezikulalarni) ajratib olishga muyassar bo‘lganidan so‘ng rivojlanadi. Endoplazmatik retikulum donador va silliq xillarga bo‘linadi. Donador endoplazmatik retikulum oqsil sintezida faol ishtirok etadi (albuminlar, globulinlar, silliq muskullar oqsili). Membrana yuzasiga ribosomalarni joylanishi endoplazmatik retikulumni kimyoviy va fermentativ tarkibini deyarli o‘zgartirmaydi. Ammo donador membrana maxsus funksiyaga ega bo‘ladi oqsil sintezi markaziga aylanadi. 192 Silliq endoplazmatik retikulum organizmga tushgan begona moddalarni zararsizlantiradi (dori-darmonlar, zaharlar, ba’zi endogen substratlar, xolesterin, o‘t kislotalari, to‘yinmagan yog‘ kislotalar, steroid gormonlar, prostoglandinlar). Uning donador endoplazmatik retikulumdan asosiy farqi – NADFH-sitoxrom P-450-reduktaza fermenti bo‘lib, gidroksillash reaksiyalarini amalga oshiradi. Mikrosomalurning asosiy gidroksillash sistemasiga sitoxrom P-450 va NADFH-sitoxrom P-450-reduktaza kiradi. Mikrosomalarda gidroksillash reaksiyasi monooksigenaza fermentlari ishtirokida amalga oshiriladi. Bu reaksiya sitoxrom P-450 ishtirokida quyidagi bosqichlarda boradi: 1. Sitoxrom P-450 fermenti (Fe 3+ ) substrat (S) bilan birikib fermentsubstrat kompleksi hosil qiladi. 2. Sitoxrom P-450 tarkibidagi Fe 2+ ga qaytariladi. Bu reaksiya NADFH-reduktaza ishtirokida borib, u ferment-substrat kompleksiga kislorodni birikishini amalga oshiradi. 3. Bir atom kislorod substratni oksidlanish uchun, yana bir atomi suv molekulasini hosil qilishga sarflanib sitoxrom P-450 tarkibidagi temir yana uch valentlikka (Fe 3+ ) o‘tadi. 4. Oksidlangan substratning eruvchanligi oshadi va metabolitik reaksiya osonlashadi. Sitoxrom P-450 substratning keyingi molekulasi bilan reaksiyaga kirishadi. Keltirilgan reaksiyada NADFH 2 bilan ta’minlovchi fermentlar: izotsitratdegidrogenaza; glyukoza-6-fosfatdegidrogenaza; 6-fosfoglyuqonatdegidrogenaza. Sitoxrom P-450 bilan ro‘y beradigan reaksiyalar oraliq va oxiri zaharli moddalar hosil bo‘lishi bilan o‘tadi (H 2 O 2 , OH, O 2 - , CO va boshqalar). Bu moddalarni zararsizlantirishda hujayra membranasi tarkibiga kiruvchi antioksidant vitaminlar (A, E, C va boshqalar), erkin radikallarga qarshi faollikka ega bo‘lgan mikroelementlar (Zn, Cu, Ni, Se va boshqalar), antioksidant himoya fermentlari (superoksiddismutaza, glutationperoksidaza, katalaza) va fosfolipidlar himoya vazifasini bajaradi. Sitoxrom P-450 ni katalitik faolligi 3 xil yo‘l bilan boshqariladi: 1. Molekula ichida o‘zgarishlar qilib sitoxrom P-450ni substrat spetsifikligini o‘zgartirish bilan. 2. Molekulalararo ta’sirlar natijasida sitoxrom P-450 reduktaza fermenti faolligini o‘zgartirishi bilan. 193 3.Sitoxrom P-450 fermenti sintezini kuchaytirish (induksiya) yo‘li bilan.Uchinchi boshqaruv yo‘li tibbiyotda keng qo‘llaniladi. Buning uchun fenobarbital (lyuminal), ziksorin, benzonal kabi dorivor moddalar ishlatiladi. Zaharli moddalarni zararsizlantirilishining ikkinchi bosqichi Download 4.12 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|