Biokimyo va molekulyar biologiya

Ishning bajarilishi: 3 ta probirka olib, 1- probirkaga 1 ml sulfat kislota, 2 -
probirkaga 1 ml nitrat kislota, 3 - probirkaga esa 1 ml xlorid kislotadan quyiladi. 
Probirkalarni 45° ostida qiyshaytirib, probirka devori bo’ylab oqsil eritmasidan 
solinadi. Kislota va oqsil chegarasida oq halqa hosil bo’ladi. Probirkalar sekinlik 
bilan chayqatiladi va 1-probirkaga qo’shimcha sulfat kislota, 2-probirkaga nitrat 
kislota, 3-probirkaga esa xlorid kislota qo’shiladi. Oqsil cho’kmasi sulfat va xlorid 
kislotada qayta erib ketadi, nitrat kislotada erimaydi. Bu reaksiya oqsilni tezlik bilan 
aniqlashda qo’llaniladi. Masalan, siydikdagi oqsilni bilish uchun shu reaksiya 
qo’llaniladi. 
5. Oqsilni organik kislotalar bilan cho’ktirish 
Organik kislotalar ta’sirida oqsillar qaytmas cho’kadi. Har xil kislotalar 
turlicha ta’sir ko’rsatadi. Sulfosalitsil va uchxlorsirka kislotalar esa boshqalariga 
nisbatan samarali ta’sir qiladi. 
Uchxlorsirka kislota ta’sirida faqat oqsillar cho’kmaga tushadi. Sulfosalitsil 
kislota esa oqsildan tashqari uning parchalanish mahsulotlari bo’lgan peptonlarni va 
polipeptidlarni ham cho’ktiradi. 

---

20 
Reaktivlar: a) tuxum oqsili eritmasi, b) 10% li sulfosalistil kislota, v) 10% li 
uchxlorsirka kislota. 
Ishning bajarilishi: 2 ta probirka olib, ularga 2 ml dan oqsil eritmasidan 
quyiladi. 1 - probirkaga 5 tomchi uchxlorsirka kislotadan, 2 - probirkaga esa shuncha 
miqdorda sulfosalitsil kislotadan solinadi. Ikkala probirkadagi oqsil cho’kmaga 
tushadi. 
 
6. Oqsilni og`ir metall tuzlari bilan cho’ktirish 
Oqsillar mis, qo’rg`oshin, simob, rux, kumush va boshqa og`ir metall tuzlari 
bilan cho’kmaga tushadi. Og`ir metall ionlari bilan oqsillarni cho’ktirilishi murakkab 
jarayon hisoblanadi. Bunda avval suvda erimaydigan kompleks birikma hosil bo’ladi. 
Bu hosil bo’lgan birikma og`ir metall tuzlarining qo’shimcha miqdorida erib ketadi 
(AgNO
3
va HgCI
2
dan tashqari). 
Og`ir metall tuzlari oqsil mitsellisiga adsorbsiyalanib, elektr zaryadini 
o’zgartiradi (neytral holga kelguncha). Og`ir metall tuzlari beradigan denaturatsiya 
oqsilning 2-lamchi va 3-lamchi strukturalarida chuqur buzilishga olib keladi. Peptid 
bog`larining o’zgarishiga asosan ular orasidagi bog`larning buzilishi sabab bo’ladi 
(asosan, disulfid bog`lari). Disulfid bog`ining vazifasi asosan oqsilning 2-lamchi va 
3-lamchi strukturasini ushlab turish hisoblanadi. Shuning uchun bu bog`ning buzilishi 
oqsil strukturasining buzilishiga ya’ni oqsilning qaytmas denaturatsiyasiga sababchi 
bo’ladi. 
Og`ir metall tuzlarining qo’shimcha miqdorda solinganda cho’kmaning erib 
ketishiga sabab shuki, bunda og`ir metall ionlari oqsil mitsellisiga adsorbsiyalanib, 
ularni musbat zaryadlab qo’yadi, natijada bir xil zaryadlangan mitsellidan zaryadlar 
itariladi. Bu esa cho’kmaning erib ketshiga olib keladi.
Reaktivlar: a) tuxum oqsili eritmasi, b) 5% li qo’rg`oshin atsetat, v) 2,5% li 
kumush nitrat, g) 5% li temir xlorid, d) 5% li mis sulfat.