Biolog 10 indd

6
O
3 
+ 6O
2 
+ 36ADF + 36H
3
PO
4 
= 6CO
2 
+ 42H
2
O + 36ATF
Kislorodli bosqichda 2 molekula sut kislotasining to‘liq parchalanishi 
natijasida 2600 kJ energiya ajralib chiqadi. Shundan 1440 kJ energiya 
ATFning fosfat bog‘lariga bog‘lanadi. Qolgan 1160 kJ energiya issiqlik sifatida 
tarqalib ketadi. Hujayradagi energetik almashinuv reaksiyalarining yig‘indisi 
quyidagicha: 
C
6
H
12
O
6 
+ 6O
2 
+ 38ADF + 38H
3
PO
4 
= 6CO
2 
+ 44H
2
O + 38ATF
Demak, 180 g glukozaning to‘liq oksidlanishi natijasida ajraladigan 2800 kJ 
energiyaning 1520 kJ molekulasida ATF to‘planadi. 
Tayanch so‘zlar: metabolizm, assimilatsiya, anabolizm, dissimilatsiya, katabo-
lizm, anaerob, aerob.
Savol va topshiriqlar:
1. Moddalar almashinuvi jarayonining mohiyati nimada?
2. Moddalar almashinuvining hujayradagi funksiyasini tushuntiring.
3. Glikoliz bosqichida bo‘lib o‘tadigan jarayonlarni tushuntiring.
4. Kislorodli parchalanish bosqichidagi reaksiyalarni tushuntiring. 
5. Plastik almashinuv bilan energiya almashinuvi bir-biri bilan bog‘liqligini 
izohlang.
Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar: 
1-topshiriq. Nafas olish jarayoni bosqichlariga mos ravishda «+» belgisini 
qo‘ying. 

---

42
T/r
Xos xususiyatlar
Nafas olish jarayoni 
bosqichlari
I
II
III
1
Mitoxondriyalarda sodir bo‘ladi
2
Hujayradan tashqarida sodir bo‘ladi
3
Sitoplazmada sodir bo‘ladi
4
ATFga to‘planadigan energiya miqdori 0 kJ
5
Sintezlanadigan ATF miqdori 2 ta
6
Sintezlanadigan ATF miqdori 36 ta
7
Aerob sharoitda sodir bo‘ladi
8
Anerob sharoitda sodir bo‘ladi
9
Amilaza, pepsin, lipaza fermentlari ishtirokida kechadi
10
Glukozaning parchalanishi hisobiga boradi
11
Sut kislotaning parchalanishi hisobiga boradi
12
Biopolimerlar monomerlarga parchalanadi 
13
Ajralgan energiyaning 100% i issiqlik tarzida tarqaladi
14
Sut kislota hosil bo‘ladi
15
H
2
O va CO
2
hosil bo‘ladi