Birinchi va ikkinchi signal sistema

Хaлқумнинг пaстки – хиқилдоқ яъни хиқилдоқ-хaлқум булими
Og‘iz – xalqum va xiqildoq xalqum yartasidagi chegara – xiqildoq qopqog‘ining yuqori cheti vat il ildizi xisoblanadi.
Hiqildoq-xalqum – pastda voronkasimon torayib qizil yangachga yatadi. Halqumning xiqildoq qismi 4,5 va 6 buyin umurtqalarining oldingi satxida joylashgan. Halqum pastki bulimining asosiy qismi xiqildoqning orqasida shunday joylashadiki, xiqildoqning orqa devori xalqumning oldingi devori byalib qoladi.
Halqumda 2-xil muskullar bor:

1. 
   Qisuvchi (yuqori, yarta va pastki) – ketma-ket, tyalqinsimon qisqarib ovqatni yutishni ta’minlaydi, ya’ni ovqatni qizil yangachga yyanaltiradi.
   
2. 
   Kyataruvchi–boylama muskullar xalqumni yuqoriga kyataradi va ovqat qizil yangach tomon suriladi.
   

Traxeya-kekirdak, xiqildoqni davomi hisoblanib, u bevosita uzuksimon traxeya boylami bilan bog‘langan (16-20).
Traxeya – uzun silindrsimon nay bo‘lib (uzunligi 11-13sm.) 6 byayin umurtqa tanasining satxidan boshlanadi, 4-5-kyakrak umurtqalari satxida esa 2 ta asosiy bronxga byalinadi. Byalingan joyni traxeya ayrisi deyiladi (bifurkatsiyasi). Traxeyani eni doimiy hisoblanadi:
Erkaklarda – 15-22 mm., ayollarda – 13-18 mm.; kyakrak yoshidagi gudaklarda – 6-7- mm., 10 yosh bolalarda – 8-11 mm.
Traxeyani ichki tomondan tebranuvchi silindrik epiteliy qoplagan. Shilliq parda bilan yaralgan. Kiprikchalarni harakati yuqoriga tomon yyanalgan. Traxeya devorining byash turgan uchlari orqaga yyanalgan 16-20 tog‘aysimon boylamlardan tuzilgan.
Traxeya ayridan ikkita asosiy bronxlar bor. o‘ng tomondagi chap tomonga qaraganda kaltaroq va kengroq. o‘ng bronxni uzunligi 3 sm. chapniki 5 sm. o‘ng bronxlar traxeyani davomi xisoblanadi. Shuning uchun yot jismlar shu yerga tushadi. Birlamchi bronxlar yapkaga yunalib ikkilamchi bronxlarga byalinadi.
O‘ng bronx – uchtaga bulinadi, chap bronx – ikkiga bulinadi, shunga qarab yang tomondagi yapka uch bulimdan, chap tomondagi yapka – ikki bulimdan tuzilgan. O‘pkani alveollarida havo almashinadi: nafas olingan havodagi qonga kislorod yatadi va qondan kislorod havoga yatadi.
O‘pkalar kyakrak qafasida joylashadi, ular orasida byashliq bulib unda yurak, aorta, qizil yangach joylashgan. Tashqi tomondan yapka seroz parda bilan (plevra) qoplangan.