Birinchi yordam bu shikastlanlarning hayoti va sog’lig’ini tiklash hamda

45-rasm. Ko’zni ko’rish: 
a) pastki kipriklarni egish; 
b) yuqori kipriklarni ko’tarish 
46-rasm. Ko’z jarohatlanganda 
bog’lab qo’yish. 
jarohatlashga va ko’rish qobilyatini buzishga olib kelishi mumkin. Agar ko’zga zarracha 
tushsa, uni suv oqizib yuviladi (stakandan, paxtadan yoki dokadan, suv idishga 
mo’ljallangan favvoradan). Bunda suvni ko’zning tashqari tomonidan (chakkadan) ichki 

---

34 
tomonidan (burunga) qaratib oqizish kerak. Ko’z qovog’ini qayirib namlangan paxta 
yoki toza dastro’mol bilan zarrachani olib tashlash mumkin (45-rasm). Ko’zni ishqalash 
man etiladi. 
Ko’zni shoh pardasiga tushgan zarrachani faqat tibbiyot xodimlari olishi 
mumkin. Bu ishni ilojicha tezroq bajarish kerak, chunki zarracha shoh pardasini qancha 
ko’p vaqt davomida shikastlasa, shuncha asorati ko’p bo’lishi, hattoki yara paydo 
bo’lishigacha olib keladi. Ko’zga quriq sterilizatsiya qilingan bog’lama qo’yib
(46-rasm) shikastlanganni iloji boricha tezroq tibbiyot muassasiga yuborish kerak. 
Yumshoq to’qimalarga (teri va tirnoq tagiga) kirib qolgan begona narsalarni 
xavfligi shundaki, ular bilan birga to’qimalarga mikroblar kirib, uni atrofida 
yallig’lanishni paydo qiladi. Yumshoq to’qimalarga kirib qolgan begona narsalarni oson 
va to’la olishga ishonch bo’lsa, olib tashlash mumkin. Olishda ozgina qiyinchilik 
tug’ilsa ham vrachga murojaat qilish kerak. Begona narsa olingandan keyin, o’rniga yod 
surib, sterilizatsiya qilingan bog’lov qo’yiladi. 
11. HUSHDAN KETGANDA, ISSIQLIK VA OFTOB 
URGANDA BERILADIGAN YORDAM. 
Hushidan ketish – bu to’satdan, qisqa muddatga esni yo’qotish holati (bir 
necha soniyadan bir necha daqiqagacha), miyadan to’satdan qon ketib qolsa sodir 
bo’ladi. Hushidan ketishdan oldin odatda bosh aylana boshlaydi, ko’z oldi 
qorong’ilashadi, quloq zing’illaydi, ayrim vaqtlarda ko’ngil aynib, qusish boshlanadi. 
Hushdan ketish qo’rqib ketish, kuchli og’riq, qon oqishi, kishi keskin holda yotiq 
holatdan tik holatga o’tish natijasida sodir bo’lishi mumkin.