Bob. Tovar va tovar siyosati tovar yoki xizmat ehtiyojni qondirish qurolidir

Marketing-kontrolling nazoratning tarkibiy qismi bo lib, sotuv kontrollingi hisoblanadi. Uning asosiy maqsadi sotuv faoliyatidagi kuchsiz elementlami aniqlash, ulami takomillashtirishga yo naltirilgan.
Sotuv siyosati vazifalarining samarali bajarilishini, tarqatish kanallari faoliyatini nazorat qilish, natijaviy ко rsatkichlami tahlil etish sotuv kanalining asosiy vazifasidir. Bu mexanizm yordamida marketing kompleksidagi tovarlami tarqatish iste molchiga yetkazib berish siyosatining bajarilishi ta minlanadi.
Sotuv kontrolling (marketing kontrolling) ning asosiy maqsadi sotuvni tashkil etish va samarasini oshirishga qaratilgan.
Sotuv kontrolling (nazorati) turlari: moliyaviy kontrolling, xarajatlar kontrollingi, investitsion kontrolling, ishlab chiqaruvchi kontrollingi, tashqi ma lumotlar asosida kontrolling, ichki ma lumotlar asosida kontrolling, raqobatchilar-hamkorlar bilan qiyoslash, avtomat- lashtirilmagan kontrolling, avtomatlashtirilgan (kompyuter dasturlari) kontrolling, logistik kontrolling va hokazo.
Axborot bilan ta minlash, kuzatish, nazorat va tartibga solish sotuv kontrollingning asosiy faoliyatlari bo lib hisoblanadi. Sotuv ко rsat- kichlarini rejalashtirish qaysi tovarlarga talabning о sib borayotganini aniqlash, bozor sig imi, potensial talab kabi ко rsatkichlar tahliliga asoslanadi. Axborot bazasining keng qamrovliligi sotuv jarayonini samarali olib borilishning muhim omilidir. Axborotni tizimli tartibga solish, tahlil qilish, potensial bozor va uning segmentlarini о rganish menejment qarorlarini qabul qilishda juda muhim hisoblanadi. Nazorat funksiyasi miqdoriy va segment jihatdan sotuv jarayonining tahlili va kuzatuvini olib boradi.
Tartibga solish funksiyasi mijozlar bilan о zaro aloqalar strategiya­si, narx siyosati, sotuvni rag batlantirish, marketing chora-tadbirlarini о tkazishga qaratilgan.
Sotuv kontrolling (nazorati) funksiyasining bajarilishi bosh vazifa- lami hal etishga qaratilgan, bular:

• 
  xarajatlar va daromadlami boshqarishga tizimli yondashish;
  
• 
  bo lishi mumkin bo lgan salbiy holatlami oldini olish, maqsad va natijalarga erishish uchun strategik va taktik rejalami tartibga solish;
  
• 
  integrallashgan tizim firmaning barcha funksional bo limlarini muvofiqlashgan va integrallashgan (birlashgan) holda faoliyatini ta min- laydi.
  

Sotuv kontrollingini о tkazish albatta, operativ axborot ma lumot- lariga tayanadi. Bu ma lumotlar ham tashqi, ham ichki axborotdan ibo­rat. Axborot manbalari ichki va tashqi faoliyat natijalari, barcha iqtisodiy-statistik ma lumotlardan tashkil topadi. Firmaning har bir bo limi faoliyatlari ко rsatkichlari sotuv kontrollingining axborotlar manbayi hisoblanadi.
Axborot ta minoti jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat:

• 
  axborotlami to plash;
  
• 
  saqlash, xavfsizligini ta minlash;
  
• 
  axborotlami qayta ishlash;
  
• 
  sifatli ravishda axborotlami tizimga joylash;
  
• 
  axborot bazasini shakllantirish.
  

Sotuv jarayoni kontrollingi firmaning transport konsepsiyasidan kelib chiqqan bo lishi va strategik muhim vazifalami hal etishga qaratilgan bo lishi kerak.

• 
  tijorat faolligini oshirish, qachon va qaysi bosqichlarda zamr;
  
• 
  tovar va xizmatlaming sifati qanday bo lishi kerak;
  
• 
  mijozlar bilan munosabatlar qaysi strategiyalarga asoslanishi kerak;
  
• 
  qaysi yangi bozorlarda yangi iste molchilar segmentini topish kerak;
  
• 
  firmaning raqobatchi firmalardan afzalligi;
  
• 
  doimiy mijozlar bilan aloqalami mustahkamllash;
  
• 
  strategik konsepsiya qaysi doiraga mo ljallangan (barcha kor­xonalar uchun yoki bir bo lim uchun).
  
• 
  strategik va operativ nazorat sotuv kontrollingning tarkibiy qismi bo lib, u sotuvga tayyorgarlik, uni samarali о tkazish funksiyasini о z ichiga oladi.
  

Sotuv kontrolling tizimining samaradorligi quyidagi prinsplarga asoslanadi:

• 
  sotuv jarayonida tavakkchilikni minimallashtirish;
  
• 
  menejment jarayonida tub о zgarishlarsiz sotuvni qo llab-quwat- lash;
  
• 
  savdo jarayonida vujudga keladigan muammolar tufayli kadrlar salohiyatiga qarab ulami о zgartirish, kerakli joyga qo у ish, zaruriyat- dan kelib chiqqan holda faoliyatga yo naltirish;
  
• 
  ishlab chiqamvchi marketing, logistika menejmenti sohalariga kasbiy talabni oshirish.
  

Sotuv kontrollingi korxona strategik faoliyati samarasini ta minlab, uning daromadining oshishiga, foyda, tovar aylanmasi, xarajatlar strukturasini boshqarishiga ta sir ко rsatadi.