Bolalar adabiyoti


Download 0.85 Mb.
bet20/48
Sana18.06.2023
Hajmi0.85 Mb.
#1586770
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   48
Bog'liq
NAFOSAT BOLALAR ADABIYOTI (1)

АДАБИЙ АНЪАНА - утмиш адабиёти туплаган ижодий тажрибалар каймоги, даврлар утиши билан ахамияти ва долзарблигини йукотмаган, бокий кадриятга айланиб, авлоддан-авлодга утиб келаётган кисми.^емак, А.а. доирасига утмиш адабиёти эришган ютуклар, туплаган тажрибаларнинг хаммаси хам эмас, балки унинг муайян давр ижодкорлари томонидан долзарб деб топилган, бокий кадрият сифатида бахоланган ва уз ижодий фаолиятларида намуна деб хисоблаган кисмигина киради. >^ар бир авлод утмиш адабиётига сайлаб муносабатда булади, унга фаол ижодий ёндашади, салафлар тажрибасини уз даври куйган бадиий-эстетик вазифаларни бажаришга хизмат килдиради. Шунга кура, А.а. ва янгилик (к. новаторлик) хамкадамлиги конуний ходиса булиб, бу иккиси диалектик алокадаги бирликни ташкил этади ва адабиёт тараккиётининг мухим ички омилига айланади. Х,ар бир давр узидан олдинги давр адабиётида мавжуд энг яхши жихатларни узига сингдиради ва унга нимадир кушишга интилади, шу асосда тараккиёт жараёнининг узлуксизлиги таъминланади. Адабиётдаги ворисийлик, А.а.ларга содиклик миллий адабиётдаги узига хослик, миллий киёфани йукотмаслик кафолатидир. Табиийки, бой А.а.га таянган адабиётнинг ривожланиш имкониятлари бошкаларга нисбатан юкори булади. Мае., халкимизнинг бой адабий-маданий анъаналари XX аср бошларида кузатилган янги узбек адабиётининг шаклланиш жараёни тез кечишини таъминлади: адабиётимиз жуда киска фурсат ичида жахон адабиётидаги ютукларнинг купини ижодий узлаштирди, узининг бадиий арсеналини бойитди. Айтайлик, роман Гарб адабиётига хос жанр эканлиги, унинг узбек адабиётида узлашиши 20-йилларга тугри келиши маълум. Бирок гарбона шакл миллий адабиётимизни бойитдигина эмас, балки адабий анъаналаримиз заминида унинг узи хам бойиди - узбек романчилиги дунёга келди. Миллий романчилигимизнинг илк намунаси булмиш “Утган кунлар”дан бошлаб “Отамдан колган далалар”гача булган намуналарида минг йилликлар билан улчанадиган адабий12 Адабиётшунослик лурати маданий анъаналаримиз излари бор, шу туфайли хам у узининг киёфасига эга “узбек романи”дир. АДАБИЙ ЙУНАЛИШ (русчадан калька: “литературное направление”, “литературное течение”) - адабий жараён билан боглик категория. А.й. тушунчаси хаётни бадиий акс эттириш принциплари, метод ва услуб тушунчалари билан бевосита боглик, У бадиий тафаккур тарзи, метод ва услуб кесишган нуктада юзага келади^! Муайян даврда яшаган бир катор ижодкорлар яратган куплаб асарларда типологик умумийлик мавжуд. Типологик умумийлик хаёт материалини танлаш, уни бадиий идрок килиш ва бахолаш принципларида, асарларнинг бадиий шакл хусусиятлари, услубий жихатларида узини намоён этади!/Узлуксиз адабий жараённинг муайян боскичларида кузатилувчи бадиий ижоднинг гоявий-эстетик тамойиллари асосидаги умумийлик А.й. хакида гапириш имконини беради^Х.й. адабий жараённинг, бадиий тафаккур тарраккиётининг маълум бир боскичини назарий жихатдан умумлаштириш оркали унинг мохиятини англаш имконини беради. Айни пайтда, адабиёт тараккиёти, бадиий тафаккурнинг ривожпаниш тамойиллари А.й.- лар алмашинуви, улар орасидаги курашда очик намоён буладики, шу жихатдан А.й. адабий жараённи урганишдаги мухим адабийэстетик категория саналади. Мае., Европа адабиётида классицизм йуналишининг гоявий-эстетик принциплари билан зиддият, бир томондан, барокко, иккинчи томондан, маърифатпарварлик реализлшни майдонга чикарди, уз навбатида, кейинча худди шундай зиддиятлар асосида романтизм ва танцидий реализм йуналишлари юзага келди. Адабиёт тараккиётидаги ворисийлик конуниятига кура, хар бир А.й. куртаклари аввалгилари багрида етилади. Дейлик, классицизм багрида хам маърифатпарварлик реализмига, хам сентиментализмга хос унсурлар мавжуд эди, кейинги йуналишга мансуб ижодкорлар улардан маъкулини олиб, маъкул келмаганини инкор килган холда уз гоявий-эстетик принципларини карор топтиришга интилдиларки, бу бадиий тафаккур ривожига (ундаги силжиш, узгаришга) асос булди. Адабиётшуносликда А.й. истилохини куллашда турличалик кузатилади: баъзан у адабий ок;им атамасига, баъзан эса метод тушунчасига синоним сифатида ишлатилади. Мае., классицизмт метод, барокко ёки сентиментализмни оким, романтизмт эса адабиёт тараккиётидаги боскич деб караш холлари борки, мохи13 Адабиётшунослик лурати ятан бир хил адабий ходисаларнинг турли атамалар билан номланиши чалкашликлар келтириб чикаради.

Download 0.85 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   48




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling