Ботаника институти ва ўзбекистон миллий университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи dsc

1-жадвал. Илдиз озиқланишига қаршилик қилувчи қатламлар чуқурлигига 
бонитировка коэффициентлари 
 
Қатламлар 
чуқурлиги, м. 
Шағалли 
қатлам 
Қумли 
қатлам 
Глейли 
қатлам 
Гипсли 
қатлам 
Шох ёки 
арзиқли 
қатлам 
Гумусли 
қатлам 
Бонитировка коэффициентлари 
0,30 гача 
0,60 
0,65 
0,45 
0,50 
0,50 
0,65 
0,31 – 0,50 
0,70 
0,75 
0,50 
0,70 
0,60 
0,75 
0,51-0,70 
0,80 
0,85 
0,65 
0,80 
0,75 
0,85 
0,71-1,00 
0,90 
0,95 
0,85 
0,90 
0,90 
0,95 
1,00 м.дан қуйи 
1,00 
1,00 
1,00 
1,00 
1,00 
1,00 
Республикамизнинг табиий ҳудудларида етарли оқим бўлмаган 
шароитда минераллашган грунт сувларини критик сатҳдан ер юзасига яқин 
кўтарилиши, тупроқ профили ва она жинсларда тўпланган тузларнинг 
вертикал йўналиш бўйича ҳаракатланиш натижасида тупроқларда шўрланиш 
жараёнлари кузатилиб, у унумдорликни чегараловчи асосий омиллардан 
биридир. Бўз тупроқлар орасида асосан суғориладиган оч тусли бўз ва унинг 
ярим гидроморф ва гидроморф айирмалари ҳамда саҳро минтақасининг бир 
қатор тупроқлари турли даражада шўрланган. Тоғ олди ва тоғ ости 
текисликлари ва адирларда жойлашган суғориладиган тупроқлар ирригация 
эрозиясига учраган. Ювилиш натижасида тупроқларда ил заррачалари, гумус 
ва озиқа элементлар камайиб, экинлар ҳосилдорлиги пасаяди. Суғориладиган 
тупроқларнинг шўрланиш ва ювилиш даражалари учун такомиллаштирилган 
пасайтирувчи бонитировкалаш коэффициентлар ишлаб чиқилди (4-расм). 
Суғориладиган тупроқларда гумус миқдорининг нисбатан камлигига 
қарамасдан, унинг тупроқ пайдо бўлиш жараёни ва унумдорлигига таъсири 
жуда юқоридир. Суғориладиган тупроқларда фосфор ва калий миқдорининг 
нисбатан кўплигига қарамасдан, бевосита ўсимликлар ўзлаштирадиган қисми 
кўп эмас. Суғориладиган тупроқларнинг унумдорлигини баҳолаш бўйича 
олиб борилган тадқиқотларимизда суғориладиган тупроқлардаги гумус, 
ҳаракатчан фосфор ва калий миқдори билан қишлоқ хўжалиги экинлари 
ҳосилдорлиги 

---

23