Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Jamoa tadbirkorligi jamoa mulkiga asoslanadi va uning a‘zolari faoliyatida 
o‘z mehnati bilan ishtirok etishini taqozo qiladi.
Xususiy tadbirkorlik alohida shaxs yoki korxona korparatsiya tomonidan 
xususiy tashabbus asosida tashkil qilinadi. Tadbirkorlikning bu shaklida mulk va 
ishlab chiqarish natijalari xususiy shaxslarga tegishli bo‘ladi. 
Shaxsiy tadbirkorlik shaxsiy mulkka asoslanadi, ishlab chiqarishni tashkil 
qilish o‘zi yoki oila a‘zolari mehnati asosida amalga oshiriladi. Shaxsiy korxona 
egasi uning menejeri ham hisoblanib, korxonaning barcha majburiyatlari uchun 
shaxsiy javobgar bo‘ladi. Bu odatda kichik savdo shahobchalari xizmat ko‘rsatish 
sohasidagi korxonalar, dehqon xo‘jaliklari, hamda huquqshunos va hakamlarning 
malakaviy kasbi doirasida tashkil qilingan tadbirkorlikdir. 
Faoliyat turining mazmuniga bog‘liqlikda tadbirkorlikning quyidagi turlari 
farqlanadi: 
- Ishlab chiqarish sohasidagi tadbirkorlik. Tadbirkorlikning mazkur 
shaklida tovar ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish, axborot berish va ma‘naviy 
qimmatliklar yaratish amalga oshiriladi.
- Tijorat sohasidagi tadbirkorlik tovar va xizmatlarni sotish bo‘yicha 
bitimlarni amalga oshirishga qaratiladi; 
- Moliyaviy tadbirkorlikda sotish-xarid qilish vositasi pul, valyuta, 
qimmatli qog‘ozlar hisoblanadi; 
- Vositachilik 
tadbirkorligi 
tomonlarning 
o‘zaro 
bitimlaridan 
manfaatdorligini bog‘lovchi faoliyatda namoyon bo‘ladi. 
Tadbirkorlikning tashkiliy-iqtisodiy shakllari tadbirkorlar faoliyatini tashkil 
qilish sohasi bo‘yicha kelishuvlarni tavsiflab, ular Kartel, Sindikat, Konsorsium,
Kontsern to‘pida bo‘lishi mumkin:
Tabdirkorlik faoliyatini amalga oshirishning muhim shakllaridan biri 
hissadorlik (aktsionerlik) jamiyatlaridir. 

---

215 
Ancha katta va yirik ishlarni bajarishlari uchun qatnashchilar o‘zlarining 
mehnatini, mehnat qurollari va boshqa ishlab chiqarish vositalari hamda pul 
resurslarini birlashtirishlari lozim bo‘ladi.
Hozirgi kunda korxonalarni hissadorlik shaklda tashkil qilish jahon xo‘jaligi 
va avvalo yirik ishlab chiqarishning ajralmas qismi hisoblanadi. AQSh, Yaponiya 
va G‘arbiy Evropadagi barcha yetakchi mamlakatlarda hissadorlik jamiyatlari 
sanoat, savdo, sug‘urta ishi va iqtisodiyotning boshqa sohalarida korxonalarning 
yetakchi tashkiliy-huquqiy shakli bo‘lib qoldi. 
Aktsiya chiqarish va uni erkin joylashtirish hissadorlik munosabatlarning 
muhim tomonlaridan birini tashkil qiladi.