Buxoro — Oʻzbekiston Respublikasining qadimiy shaharlaridan biri, Buxoro viloyatining maʼmuriy, iqtisodiy va madaniy markazi. Buyuk ipаk yoʻlida yirik tijorat markazlaridan boʻlgan. Oʻzbekistonning janubiy-gʻarbida

Amir Temur va Temuriylar hukmronligi davrida
Asosiy maqola: 
Temuriylar imperiyasi
Amir Temur
 va 
Temuriylar
hukmronligi davrida Buxoro qaytadan qad koʻtardi:
Movarounnahrning
iqtisodiy va madaniy markazi sifatida oʻz ahamiyatiga koʻra, ikkinchi
oʻrinni egallab keldi, diniy-maʼnaviy taʼsir jihatidan esa yanada kuchliroq yetakchilik qildi. U
shuningdek, „Islom dinining gumbazi“ („Qubbat ul-islom“), nufuzli shariat va tasavvuf ilmi
namoyandalari vatani va ziyorat maskani boʻlib qolaverdi. Amir Temurning solnomanavis
kotibi 
Hofizi Abru
 
Somoniylar
davridagi shon-shuhratga burkangan Buxoroni tasvirlab beradi,
oʻziga zamondosh shahar haqida esa qisqacha qilib shunday deb yozadi: „Garchand oʻtgan
zamon bilan taqqoslaganda mavjud narsalarning oʻndan biri ham qolmagan boʻlsada, boshqa
dongdor shaharlar bilan qiyoslaganda, oʻz zamini serhosilligi va tinch-farovon turmushi bois
Buxoro shahrini „jannat bogʻi“ deya atash mumkin“.
Buxoro shahrida Amir Temur davrida barpo etilgan ayrim binolar saqlanib qolgan. Uning
nomidan 
Namozgoh
mukammal taʼmirlangan, 
Masjidi Kalon
qayta tiklangan va 
Hazrati Imom
xilxonasida xonaqo qurilgan, Amir Hajjoj ismli shaxs esa qadimiy ziyoratgoh ustida 
Chashmai
Ayyub
 maqbarasini bunyod etishga (yoki taʼmirlashga) bosh-qosh boʻlgan.
Kastiliya
(
Ispaniya
) elchisi 
Ruy González de Clavijo
Amir Temur saroyiga kelgan elchilar bilan
1404-yil kuzida vataniga qaytayotganida Buxorodan ham oʻtganini tilga oladi: „Boyar (Buxoro)
degan bir shaharga yetib keldik. U keng tekislikda joylashgan, paxsa devor va suv toʻla chuqur
handaq bilan oʻralgan ekan. Bir chekkasidagi qalʼa ham paxsadan qurilgan, negaki bu zaminda
toʻsiqlar va devorlar qurish uchun tosh yoʻq, qalʼa yaqinidan daryo oqib oʻtadi. Shahar atrofida
katta yerlar bor, u yerda ham katta-katta imoratlar qurilgan. Shahar non, goʻsht, sharob va shu
kabi yeguliklarga boy va bu yerda boshqa koʻplab tovarlar ham mavjud. Bu shaharda elchilar
oʻzlariga kerakli hamma narsani oladilar, bu yerda ularga otlar ham berishdi“.
Chashmai Ayyub

---

XIV—XV asrlar chegarasida taniqli soʻfiy, 
Bahouddin Naqshbandning
 muridi 
Xoja Muhammad
Porso
 Buxoroda xonaqoh, hammom, madrasa barpo ettirdi, katta Xoja bozoriga asos soldi.
Xoja Muhammad Porso madrasasida ulkan kutubxona joylashgan, unda yigʻilgan qoʻlyozma
kitoblar orasida XII asrda koʻchirilganlari, eng qadimiylari ham bor edi. Amir Temurning vorisi
— 
Shohrux Mirzo
buxorolik shayxlar, shu jumladan, Xoja Muhammad Porso bilan koʻpincha
„musulmonlar ishini tartibga solish maqsadida“ maslahatlashib turardi.
1405-yil bahorida, Amir Temur oʻlimidan keyin, taxt uchun oʻzaro urushlar arafasida 
Mirzo
Ulugʻbek
 va 
Ibrohim Sulton
 oʻz xazinalari va vasiylari bilan birga Buxoroga qarab yoʻlga
chiqishadi va 
Ark
qalʼasida toʻxtashadi. Oʻsha davrda Arkning hali ishlab turgan sharqiy
darvozali qismini Mirzo Ulugʻbek, gʻarbiy darvozali ikkinchi qismini Ibrohim Sulton egalladi. Bu
yerda ular bir oy davomida shahar devorlari va darvozalarini mustahkamlash bilan mashgʻul
boʻlishadi. Keyinchalik esa Shohrux Mirzo — Mirzo Ulugʻbekni poytaxti 
Samarqand
va
ahamiyati jihatidan ikkinchi shahri Buxoro boʻlmish 
Movarounnahr
noibi etib tayinlaydi. 1417-
yili Buxoro shahrida 
Ulugʻbek madrasasi
 qurilishi nihoyasiga yetkazildi. Bu bino uning ilk
qurilishlaridan biri boʻldi. Biroq maʼlum sabablarga koʻra Mirzo Ulugʻbek buyurtmachi sifatida
yangi madrasani faqat 1419-yil noyabridagina oʻz koʻzi bilan koʻrdi. Mirzo Ulugʻbek oʻz
madrasasida toʻxtadi, talabalar va boshqa „munosib kishilarga“ sovgʻa-salom ulashdi.
Buxorodagi 
Masjidi Kalon
ham, uning davrida toʻliq taʼmirlandi. Mirzo Ulugʻbekning sobiq
otaligʻi, 
Xorazm
 noibi 
Amir Shohmalik
Mirzo Ulugʻbek uchun Buxoroga oʻzining navkarlarini
joʻnatdi. 1421/22-yili Mirzo Ulugʻbek Buxoroda 
Tibetdan
kelgan elchilarni qabul qildi.
1428/29-yili zarbxona qurilishi ishlari bilan shugʻullandi, Buxoro zarbxonasi bir necha oʻn yillar
mobaynida butun Movarounnahrni mis chaqalar bilan taʼminlab keldi.
Mirzo Ulugʻbek oʻldirilgandan soʻngra Movarounnahrdagi Temuriylar davlatiga avvaliga 
Sulton
Abusaid Mirzo
, keyin esa 
Sulton Ahmad Mirzo
 hukmdorlik qilishdi. Ular davlat boshqaruv
ishlarini oʻz murshidi — naqshbandiya tasavvuf tariqati peshvosi 
Xoja Ahror Valiy
rahnamoligi
ostida amalga oshirgan edi. Buxoroda esa Temuriy sultonlar nomidan temuriy 
Tarxonlar
Ulugʻbek madrasasi

---

hokimiyat yuritardi. Tarxonlarning shahardagi faoliyati izlari hozircha aniqlangani yoʻq. Faqat
shu narsa aniqki, Buxoroda ikkita hammom Xoja Ahrorga qarashli boʻlgan, ulardan tushgan
daromad muassisi, uning avlodlari va Samarqandda oʻzi asos solgan 
Xoja Ahror madrasasi
foydasiga kelib tushar edi.