Buxoro davlat universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi

31-misol.

Ingliz tilida	O‘zbek tilida
Not the following evening, I’m dreaming in the monocle of the moon, a sleeping Son the page of a bed in the tome of a dim room, the rain on the roof, rhyming there, like the typed words of a poem.^175	Qabrlar tug‘iga mohtob egildi, yoritdi sargardon ellar yo‘lini, u ilk bor Tangriga iymon keltirdi, qumlar qayrog‘ida charxlab tilini. O‘tdi asriy suron, bo‘ron bahridan, sovut, qalqonidan yuvdi dog‘larin. Jahongir ilkida tuproq qa’ridan ko‘tardi avliyo-anbiyolarin^176.

Shoira Kerol Enn Daffi mazkur she’rida inversiyadan mohirona foydalangan. Aynan yuqoridagi satrlarda “Men xayol suryapman oyning dumaloq ko‘zoynagida” jumlasi inversiyaga uchragan va bu satrlarni singdirgan vaqtda shoiraga juda qo‘l kelgan hamda ohangdorlikning mayin taralishiga xizmat qilgan. She’rdagi melanxolik kayfiyat bir ko‘tarilib, bir tushib bir tekisda borishiga, xayol yo‘lini tasavvur qilishda gap tuzilishi muhim ahamiyat kasb etgan. Birinchi bandning birinchi satridagi “Not the following evening, I’m dreaming in the monocle of the moon” o‘rniga “I’m dreaming in the monocle of the moon not the following evening” tarzida bo‘lishi kerak. Inversiya esa ohangdorlikni, poetik mazmunni ta’min etgan. Asqar Mahkam esa qofiya va she’riy ohangning ravon chiqishi uchun inversiyadan foydalanilgan. Agar dog‘larin va anbiyolarin so‘zlari kesimlar bilan o‘rin almashmaganda qofiyadoshlik qonuni buzilardi, aynan shoirning maqsadi qofiyani ta’minlash edi. Demak, inversiya she’riy ohang uchun ham xizmat qiladi.
32-misol.

Ingliz tilida	O‘zbek tilida
Not the night after that, I'm dreaming till the stars are blue in the face Printing the news of their old with the ink of space, yards and yards of black silk night to cover my sleeping face.^177	Muanbar bir nasim keldi yo‘llardan, titradi qizlarning saksovul tani. Qilichlar yiqildi g‘o‘dir qo‘llardan, yalang‘och badanlar nogoh seskandi^178.

Yuqoridagi har bir satrda inversiya bor. Dastlabki satrda inversiya kesim va to‘ldiruvchi (keldi yo‘llardan), ikkinchi misrada kesim va ega (titradi tani), uchinchi misrada kesim va to‘ldiruvchi (yiqildi qo‘llardan) tarzida yuz bergan. Qay yo‘llardandir kelgan najot shabadalari barcha sitamlarga barham bergan. Yo‘llardan va qo‘llardan so‘zlari kesimning joyiga o‘tishi qoidaning taqozosidir. Lirik qahramon xayol surayotganda oqshom paytidan o‘tadi va u toki ko‘k yuzini tun siyohi bilan bo‘yab, yulduzlarni paydo qilgunga qadar parishon. Go‘yoki bosib kelayotgan tun qahramonning xayolga cho‘mgan uyqudagi yuzini ham yopib ketadi. Ko‘hna qari osmon yosh yulduzlar bilan birga tunni ham quchog‘iga olgandek go‘yo. Osmonning harakatini ta’kidlab jonlantirib ko‘rsatish bu misralarda inversiyaga yuklangan. Xayol va orzu tun zulmati bilan qarama-qarshi qo‘yilmoqda. Bu esa ingliz tilidagi to‘g‘ri gap qurilish qolipida quyidagicha bo‘lishi kerak: I’m dreaming till the stars are blue in the not the night after that.
Kerol Enn Daffi tomonidan “A Dreaming Week”(“Orzular haftasi”) Daffining she’ri uni she’riyatga bo‘lgan muhabbatini namoyon etadi. Ko‘pchilik Daffi ham umri davomida bir “hafta”da bo‘lib o‘tadigan munosabatlarni kuzatayotganini taxmin qilishadi. Bir tomondan, she’r she’riyatning go‘zalligini ta’kidlaydi, ikkichi tomondan munosabatlar natijasidagi g‘amginlikka ishora qiladi. Kerol Enn Daffi she’rni 7 bandga ajratadi. Ushbu baytlarning har biri haftaning bir kunini ifodalaydi. Yetti kunlik yetti bayt. Yetti bandning har biri 6 misradan iborat. Har bir bandning birinchi qatori vaqtni ifodalovchi so‘zlardan, ya’ni “tonight” (bu kecha), “tomorrow” (ertaga), “night after that” (bundan keyin tun) va boshqalardan foydalanadi. She’r davomida izchil qofiya sxemasi yo‘q. Shunga qaramay, birinchi, to‘rtinchi va oltinchi misralarda ikkinchi, to‘rtinchi va olti misra bo‘ylab qofiya bor. Kerol Enn Daffi “A Dreaming Week” doirasida ikkita asosiy mavzuni o‘rganadi. Birinchisi - yozish va sheriyat. Daffi yozishdan qochishning bir shakli sifatida foydalanadi, bu esa o‘zini “tush ko‘rish” holatiga o‘tishga imkon beradi. U o‘z hunari bilan shug‘ullanayotganda juda xursand bo‘ladi. Darhaqiqat, Daffi she’riyat va adabiyotni tasvirlash uchun go‘zal tasvirlarni qo‘shib, uning uchun muhimligini ta’kidlaydi. Yakuniy stanza “so‘nggi oqshom”ga, munosabatlarning tugashiga qaratilgan. Shoira mazkur she’rida inversiyadan mohirona foydalangan.
33-misol.

Ingliz tilida	O‘zbek tilida
She is on the second floor of a tenement. From her front room window you see the cemetery. Her bedroom is my favourite: newspapers dating back to the War covering every present she’s ever got since the War. What’s the point in buying her anything my mother moans^179.	Kanglum sukunatni sog‘inar, istaydi sukunat gurungin. Sukunat sirqib, sukunat inar – rangin, rangin, rangin... Qalbim tomirlari ilingan royishi, xohishi mustardir. Sog‘inar xotirlar gurungin, armonlar gurungin istaydir^180.

Inversiya she’riyat uchun qoida, agar u epik turda maxsus qo‘llanganida edi, stilistik uslubga aylanardi. Inversiya nutq yoki asar mazmuniga hissiy rang berish uchun qo‘llaniladi. Buni Ikrom Otamurod ijodida kuzatish mumkin. Yuqoridagi she’rda inversiya kichik tafsilotlarga e’tiborni qaratishga yordam beradi va ma’no yukini oshiradi. Shoir she’rda ifodalayotgan hissiyot tafsiloti uchun muhim deb bilgan so‘zini gap oxiriga joylashtiradi yoki takrorlash usuli bilan maqsadini amalga oshiradi.
Jeki Keyning “My Grandmother’s Houses” (“Buvimning uylari”) she’ri yosh qiz buvisining ikkita uyi haqidadir. She’rning birinchi qismida shoir buvisining asl kvartirasi tasvirlangan. Kvartira buvisining hayoti davomida o‘qigan gazetalari bilan to‘ldirilgan bo‘lib, uning barcha mol-mulki tasvirlangan. Buvi baland qavatdagi yangi uyga ko‘chib o‘tishga majbur bo‘ladi, biroq u yerda u baxtsiz. She’rning qolgan qismi Key va buvisi birga o‘tkazgan vaqtga qaratilgan. Ular toza uylarga va cherkovga borishadi, u yerda munosabatlari batafsil muhokama qilinadi. “My Grandmother’s Houses” (“Buvimning uylari”) ning asosiy mavzusi – kecha, bugun va kelajak tasviriga bag‘ishlangan. Shoira buvisining yangi, doimiy o‘zgaruvchan dunyoga moslashishga majbur bo‘lganligini ta’kidlaydi. She’rda uyning orqa derazasidan ko‘rinib turadigan qabriston tasviri berilgan. (“From her front room window you see the cemetery”.) Bu satrlarda to‘ldiruvchi va vosita holi o‘rin almashgan tarzda inversiyaga uchragan. Bu misra oddiy holatda “You see the cemetery from her front room window” tarzida jaranglaydi. Ammo she’rda qabriston va urush mavzusi parallel tasvir etilgan. “Deraza” so‘ziga ta’kid ma’nosi yuklangan. Bandning so‘nggi qatorlarida inversiya ko‘p uchraydigan so‘roq gap shakli mavjud. “Mohiyati nima unga har narsani sotib olishning?” degan onaning nolishi haqida gapirilgan. So‘roqning kuchliligi va qilingan harakatning (sotib olishning) besamarligini ifodalash uchun shunday gap tuzilishidan foydalanib, norozilikni kuchaytirishga xizmat qilgan. Jeki Keyning “My Grandmother’s Houses” (“Buvimning uylari”) she’ri erkin vaznda yozilgan va uch qismdan iborat. Hammasi bo‘lib, uchta bo‘limdan oltita stanza ajratilgan. Birinchisida uchta, oxirgi ikkita bo‘lim esa ikkitadan iborat. Ayrim baytlar butun she’rning birinchi misrasi kabi juda qisqa bo‘lib, ikki misradan iborat bo‘lib, ularning har biri mustaqil gapdir. Boshqa baytlar, xuddi 3-qismning birinchi bandi kabi, ancha uzun. Bunday holda, uchinchi qismning birinchi bandi o‘n to‘qqiz qatordan iborat.“My Grandmother’s Houses” (“Buvimning uylari”) she’rining birinchi bandi atigi ikki qatordan iborat. Bu butun she’rning eng qisqasi bo‘lib, uch qismli she’rni shoira buvisining qayerda yashashini tasvirlab beradi. She’rdagi zulmat, qorong‘ulik tasvirlari o‘limning yaqinligini anglatadi. Shoira buvisining kvartirasidagi xonalardan yotoqxonani ko‘proq yoqtirardi. U Birinchi yoki Ikkinchi Jahon urushi davridagi gazetalar bilan to‘ldirilgan. Bu gazetalar nihoyatda xaotik bo‘lib, xonadagi har bir narsani qamrab olgandi. Shoira unga butun hayoti berilgan har bir “sovg‘ani” yorituvchi gazetalarni tasvirlaydi.
34-misol.

Ingliz tilida	O‘zbek tilida