C. J. Omarova,G. B. Sidrasulieva t. S. Bawatdinov «ximiya»

№ 7- Laboratoriyaliq jumis
Eritpeler ha’m olardin’ kontsentratsiyalari 
Jumistin’ maqseti: har qiyli konsentratsiyali eritpeler tayarlawdi uyreniw. 
Kerekli a’sbaplar ha’m reaktivler: texno-ximiyaliq ta’rezi, saat aynashasi, 100 
ml ko’lemli stakan, shisha tayaqsha, silindr, kristallizator, areometr, kishkene (50 
ml) stakansha, termometr, kaliy bixromat, bariy xlorid, natriy sulfat, natriy sulfit, 
suw, bariy xlorid kristallgidrati, kalsinatsilang’an soda , distillengen suw, mis 
sulfat kristallari.
 
1-Tajriybe:Ha’r qiyli konsentratsiyadag’i eritpelerdi tayarlaw 
 Jumistin’ barisi: 5 % li 75 g eritpe tayarlaw ushin qansha natriy sulfat ha’m 
qansha ko’lem suw aliw kerekligin esaplan’. Bunin’ ushin texno – ximiyaliq 
ta’rezide saat aynashasin 0,02 ga shekem aniqliq penen o’lshen’. Son’ usi 
aynashada natriy sulfattan kerekli mug’darin o’lshep alin’. Oni eritiwge kerek 
bo‘lgan distillengen suw ko’lemin bolsa menzurkada o‘lshen’. 
O’lshep aling’an natriy sulfatti 100 ml ko’lemli stakang’a salip, u’stine o‘lshengen 
suwdi quyin’ (suwdi quyiwdan aldin saat aynashasina jug’ip qalg’an duzdi 
menzurkadag’i suw menen stakanga juwip tusirin’). Duz to‘liq erip ketkenshe 
shisha tayaqsha menen eritpeni aralastirin’. Payda bo‘lgan eritpeni silindrge quyip, 
onin’ salishtirma awirligin areometr ja’rdeminde aniqlan’. 
Islengen jumistin’ ha’mmesin da’pterge jazip barin’. Eritpenin’ tabilg’an salistirma 
awirligina tuwri keletugin % kontsentratsiyasin tablitsadan tabin’. Berilgen 
kontsentratsiya menen tabilg’an % kontsentratsiya parqin esaplan’. Tayarlang’an 
eritpenin’ molyarligin aniqlan’ (eritpeni laborantqa tapsirin’). 
Eritpeler tayarlaw ushin 43 – su’wrette ko‘rsetilgen idislardan paydalaniw 
mumkin. 
43-su’wret. Eritpeler tayarlaw ushin idislar: a – da’rejelerge 
bo‘linbegen tumsiqli silindr, b-areometr tusiriletugin silindr, v- 
o‘lshew silindrlari, g- o‘lshew kolbalari, d- pipetka. 
Usinday jol menen to’mendegi zatlar eritpelerin tayarlan’: 

---

a) Bariy xloridten (BaCl
2
·2H
2
O) 150 g 2 % li eritpe (suwsiz BaCl
2
qa esaplap) 
tayarlan’. Bunin’ ushin qansha suw ha’m qansha kristallogidrat duz aliw kerekligin 
esaplan’. 
b) Natriy sulfatning 120 ml 0,1 n eritpesini tayyorlang. 
v) Kalsinatsilang’an soda (Na
2
CO
3
) dan 100 ml 0,1 M eritpe tayarlan’. 
g) Kaliy permanganatnin’ 0,1 M eritpesin tayarlan’.